Ekspertyza i materiały Kancelarii Senatu do przyjętej przez Sejm w dniu 5 grudnia 2024 r. nowelizacji ustawy o rehabilitacji dot. zwiększenia SOD

Jak podkreśla Biuro Legislacyjne:

1. zasada zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa (zasada bezpieczeństwa prawnego i pewności prawa) – opiera się na pewności prawa, które zapewnia podmiotowi bezpieczeństwo prawne, umożliwiające mu decydowanie o swoim postępowaniu przy znajomości konsekwencji prawnych, jakie jej działania mogą pociągnąć za sobą;
2. zasada lex retro non agit – wymaga, aby następstwa prawne zdarzeń mających miejsce pod rządami dawnych norm oceniać według tych norm, nawet jeżeli w chwili dokonywania tej oceny obowiązują już nowe przepisy (np. wyrok TK z dnia 12 maja 2009 r., P 66/07), wykluczając stanowienie przepisów z mocą wsteczną, jeżeli podmioty, których te normy dotyczą, nie mogły racjonalnie przewidzieć tego rodzaju decyzji, a nadzwyczajne okoliczności czy dobra, podlegające ochronie konstytucyjnej, decyzji takiej nie usprawiedliwiają;
3. wymóg zachowania odpowiedniej vacatio legis należy odnosić nie do ochrony adresata normy prawnej przed pogorszeniem jego sytuacji, lecz do jego możliwości zapoznania się z nowym prawem i możliwości adaptacyjnych;
4. zasada lex retro non agit nie ma charakteru absolutnego - można od niej odstępować wyjątkowo z bardzo ważnych powodów, bądź gdy wynika to z natury normowanych stosunków, natomiast zakazane jest nadawanie mocy wstecznej przepisom, które regulują prawa i obowiązki obywateli i pogarszają ich sytuację prawną (orzeczenie TK z dnia 30 listopada 1988 r., K 1/88).

Brzmienie przepisu art. 3 opiniowanej ustawy zostało ustalone na etapie prac sejmowych.

Uzasadnienie projektu ustawy obejmowało wyłącznie wsteczne wejście w życie przepisu art. 1 pkt 2, który zgodnie z obecnym brzmieniem wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2025 r.

W związku z powyższym zachodzi konieczność uzasadnienia przez wnioskodawcę wejścia w życie przepisów ustawy z mocą wsteczną.

Uchwalona w dniu 5.12.2024 r. zostanie rozpatrzona na posiedzeniu Komisji Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej w dniu 17.12.2024 r.