Biznes odpowiedzialny społecznie
- to się opłaca

Jesteś pracodawcą z zespołem liczącym co najmniej 25 osób? Pamiętaj, że jeśli w Twojej firmie brakuje pracowników z niepełnosprawnościami lub ich udział w zespole jest mniejszy niż 6% ogólnej liczby zatrudnionych (dotyczy to większości pracodawców, z wyjątkiem instytucji edukacyjnych, opiekuńczych i podobnych), istnieje obowiązek dokonania wpłat na rzecz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON).

W przypadku pracodawców z sektora edukacji i opieki (takich jak uczelnie, szkoły, przedszkola, placówki opiekuńczo-wychowawcze, żłobki itp.), ten próg wynosi 2% zatrudnienia. To ważny element polityki społecznej, mający na celu wspieranie integracji zawodowej osób z niepełnosprawnościami.

Jako pracodawca możesz być zwolniony z obowiązku wpłacania na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON), jeśli spełniasz jeden z poniższych warunków:

• zatrudniasz co najmniej 25 osób, a wśród nich co najmniej 6% stanowią osoby niepełnosprawne (lub 2% w przypadku instytucji edukacyjnych i opiekuńczych).
• Prowadzisz dom pomocy społecznej, hospicjum lub zakład opiekuńczo-leczniczy (od 1 lipca 2016 roku), które nie działają w celu osiągnięcia zysku.
• Jesteś publiczną lub niepubliczną jednostką organizacyjną, która nie działa w celu osiągnięcia zysku i zajmuje się wyłącznie rehabilitacją społeczną i leczniczą, edukacją osób niepełnosprawnych lub opieką nad nimi.
• Prowadzisz zakład pracy, który ogłosił upadłość.
• Jesteś placówką dyplomatyczną, urzędem konsularnym lub przedstawicielstwem i misją zagraniczną.

Co miesiąc Twoja firma przesyła do PFRON odpowiednią deklarację lub informację o stanie zatrudnienia. To na Tobie (jako pracodawcy) spoczywa obowiązek wyliczenia wysokości wpłat na fundusz. Musisz przy tym brać pod uwagę, że np. liczba pracowników zmienia się na przestrzeni miesiąca, a także to, że pracownik z orzeczeniem uprawnia Cię do zmniejszenia wpłat. Służą do tego odpowiednie wzory.

Wysokość kwoty do zapłaty na PFRON stanowi iloczyn 40,65% przeciętnego wynagrodzenia i liczby pracowników odpowiadającej różnicy między zatrudnieniem zapewniającym osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości 6% (albo 2%), a rzeczywistym zatrudnieniem osób niepełnosprawnych.

Wyliczając należy wpłatę musisz zastosować przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale, od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego – w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski", w sprawie przeciętnego wynagrodzenia.

Przywięzienne zakłady pracy do wyliczenia wpłaty dodatkowo mają obowiązek wziąć pod uwagę średnioroczny wskaźnik zatrudnienia osób pozbawionych wolności.

Kwotę wpłaty miesięcznej z tytułu nie osiągania wymaganego wskaźnika zatrudniania osób niepełnosprawnych (bez uwzględnienia wskaźnika zatrudnienia osób pozbawionych wolności) wyliczasz wg wzoru:

K = 0,4065 x PW x [(ZOG x 0,06) - ZON)]

gdzie:

K – kwota wpłaty.
PW – przeciętne wynagrodzenie.
ZON - stan zatrudnienia osób niepełnosprawnych w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy (z miesiąca sprawozdawczego - etaty).
ZOG - stan zatrudnienia ogółem w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy (z miesiąca sprawozdawczego - etaty).

Nowoczesne biurowce bardzo często są dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Mają podjazdy, szerokie drzwi i korytarze, niskie progi, windy, żółte pasy ułatwiające poruszanie się osobom słabowidzącym itp. Są to jednak na razie raczej chlubne wyjątki niż standard.

Jeżeli decydujesz się na zatrudnianie osób z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności – masz obowiązek dostosować miejsce pracy zgodnie z ich potrzebami. Przede wszystkim porozmawiaj o tym z przyszłym pracownikiem. Dowiedz się, jakich udogodnień może potrzebować.

Na dostosowanie miejsc pracy każdego roku PFRON przeznacza mnóstwo środków. Pracodawcy otrzymują zwrot poniesionych w związku z tym kosztów. Aby otrzymać refundację, musisz spełnić dwa warunki:

• zatrudnić osobę z niepełnosprawnością na co najmniej 36 miesięcy,
• otrzymać zaświadczenie z Państwowej Inspekcji Pracy o dostosowaniu stanowiska do potrzeb osoby z niepełnosprawnością lub o spełnieniu warunków bezpieczeństwa i higieny pracy na tym stanowisku.

Zwrot kosztów wynosi maksymalnie dwudziestokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za każde stanowisko pracy.

Inna sprawa to wyposażenie stanowiska pracy w potrzebne narzędzia (krzesło, biurko, ale też np. komputer ze specjalistycznym oprogramowaniem lub pętla indukcyjna dla osób niedosłyszących). Refundacja kosztów może w tym przypadku wynieść maksymalnie piętnastokrotność miesięcznego wynagrodzenia za każde stanowisko.

Możliwość pracy zdalnej to ogromna szansa dla osób z niepełnosprawnościami. To również duża wygoda dla pracodawcy. Jeśli w Twojej firmie istnieje możliwość wykonywania obowiązków poprzez internet, nie ma praktycznie różnicy, czy obowiązki te wykonywać będzie pracownik pełnosprawny, niewidomy czy poruszający się na wózku.

Osoby słabowidzące i niewidome na co dzień korzystają z komputerów i telefonów wyposażonych w specjalne programy. Służą one do powiększania obrazu lub odczytywania na głos tekstu znajdującego się na ekranie. Jeżeli zdecydujesz się zatrudnić pracownika z dysfunkcją wzroku, może on pracować przy użyciu prywatnego sprzętu. Umówicie się za to na wypłatę niewielkiego ekwiwalentu pieniężnego np. na pokrycie części rachunków za prąd czy dostęp do internetu.

Pracownikowi z niepełnosprawnością ruchową możliwość pracy zdalnej również bardzo ułatwi życie. Nie będzie musiał dojeżdżać do pracy, a Ciebie ominie konieczność instalacji podjazdów lub wind w budynku firmy.

Czasami, by pracownik z niepełnosprawnością mógł dobrze wykonywać obowiązki, potrzebna jest mu pomoc drugiej osoby. Jeżeli zdecydujesz się zatrudnić asystenta, możesz ze środków PFRON otrzymać dofinansowanie jego wynagrodzenia oraz zwrot kosztów szkoleń związanych z pomocą pracownikom z niepełnosprawnościami.

Pomoc asystenta może przydać się na przykład w przypadku osób niesłyszących, którzy (by komunikować się z innymi pracownikami lub klientami firmy) potrzebują usług tłumacza języka migowego.

1. Postaw na wiedzę - dowiedz się więcej na temat różnych typów niepełnosprawności i sposobów ich wspierania w miejscu pracy.

Wiedza na temat rodzajów i stopni niepełnosprawności pozwoli przygotować stanowisko dostosowane odpowiednio do potrzeb i ograniczeń wynikających z niej, a następnie przystosować miejsce pracy do tych wymagań. Przystosowania te mają charakter indywidualny, niekiedy w ogóle nie są niezbędne i konieczne. I choć ogólne założenia, co do koniecznych dostosowań nie istnieją, niemniej jednak pewne wskazówki można uzyskać z opinii lekarza medycyny pracy, bowiem pewne dysfunkcje ograniczają wybór zawodu. Idąc tym tropem warto pamiętać, co jest wskazane i odradzane przy niepełnosprawności wynikającej z poszczególnych schorzeń.I tak osoby niepełnosprawne z tytułu chorób związanych z:

• układem krążenia – przeciwwskazane dla nich są zawody wymagające intensywnej pracy fizycznej, ciągłego przemieszczania się, jak i praca w trudnych warunkach klimatycznych, w wysokiej temperaturze, w stresie, a także zajęcia w kontakcie z prądem elektrycznym,
• układem wzroku – nie powinny mieć pracy na rusztowaniach, w dużym zapyleniu i w wysokiej temperaturze). Z kolei pożądane zawody dla nich to: masażysta, instruktor rehabilitacji, filolog, psycholog, informatyk, muzyk,
• układem słuchu i równowagi – niewskazane są zawody wymagające pracy przy obsłudze i kontroli maszyn o sygnalizacji dźwiękowej, praca w usługach, z klientem, praca w ruchu ulicznym oraz przy słabym oświetleniu, prace w hałasie, czyli zawody przemysłowe i produkcyjne, a także prace na wysokościach i rusztowaniach,
• układem nerwowym – dla nich przeciwwskazane są zawody związane z napięciem emocjonalnym, wymagające dużej koncentracji uwagi, szybkiego tempa pracy, związane ze stresem oraz dużą odpowiedzialnością, wymagające stałego komunikowania się z innymi ludźmi czy też zarządzania ludźmi. Przeciwwskazane są także zawody wymagające prowadzenia pojazdów i obsługi skomplikowanej aparatury oraz wszelkie prace na wysokości,
• układem oddechowym – nie powinny mieć pracy w niekorzystnym otoczeniu, wywołanym np. zapyleniem, wymagającej kontaktu ze związkami chemicznymi lub odczynnikami oraz tworzywami sztucznymi. Nie powinny być także narażone na intensywny wysiłek fizyczny,
• układem moczowym – nie zaleca się im pracy fizycznej, zwłaszcza wymagającej dźwigania oraz pracy tylko w pozycji stojącej, dlatego niewskazane są dla nich zawody związane z przebywaniem w terenie, w zmiennych warunkach atmosferycznych, zwłaszcza w stale niskich temperaturach, a także zawody wymagające kontaktu z substancjami toksycznymi lub drażniącymi,
• układem pokarmowym – przeciwwskazanie są dla nich zawody wymagające wysiłku fizycznego lub kontaktów z materiałem biologicznym, niewskazane są więc zawody medyczne i gastronomiczne, ponadto nie zaleca się pracy w kontakcie z czynnikami chemicznymi bądź toksycznymi,
• układem ruchu – w tym przypadku najbardziej wskazane będa zawody, które nie wymagają chodzenia czy stania ani dużego wysiłku fizycznego, ponadto zawody wykonywane w temperaturze pokojowej, wewnątrz pomieszczenia, bez wilgoci.

2. Dokonaj analizy stanowisk pracy pod kątem możliwości ich adaptacji dla potrzeb osób z niepełnosprawnościami.

Analizując stanowisko pracy pod kątem możliwości jego adaptacji dla potrzeb osób z niepełnosprawnościami należy uwzględnić zalecenia Rady Europy /86/379/EWG/ dotyczące zatrudnienia osób niepełnosprawnych w krajach Wspólnoty oraz ogólne dyrektywy nr 89/391/EWG „o wprowadzeniu środków w celu zwiększania bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy”, w których zawarto takie wytyczne jak:

• obowiązek oceny ryzyka zawodowego i odpowiedniego ograniczenia tego ryzyka,
• wymaganie przystosowania stanowisk pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych,
• konieczność dostosowania pracy do człowieka, szczególnie przy projektowaniu stanowisk pracy, wyborze wyposażenia technicznego oraz metod produkcyjnych i metod pracy, co jest szczególnie uzasadnione w stosunku do osób niepełnosprawnych,
• wykorzystywanie nowych osiągnięć technologicznych jako pomocy umożliwiającej organizowanie zatrudnienia osób niepełnosprawnych w różnych dziedzinach,
• badanie specyficznych rodzajów ryzyka, wynikających z zastosowania nowej technologii, w aspekcie zatrudnienia osób niepełnosprawnych,
• stworzenie grupie pracowników niepełnosprawnych większych możliwości zatrudnienia w niepełnym wymiarze godzin.

W świetle tych zaleceń należy pod uwagę wziąć także indywidualne informacje o osobie niepełnosprawnej, takie jak:

• przeciwwskazania do pracy zawodowej,
• możliwości psychofizyczne,
• własną ocenę osoby niepełnosprawnej o możliwościach podjęcia przez nią pracy,
• motywację do podjęcia pracy,
• kwalifikacje, predyspozycje i preferencje zawodowe.

Kolejnym etapem, po ustaleniu przeciwwskazań lekarskich oraz określeniu możliwości psychofizycznych, jest dobór stanowiska pracy, które powinno być dostosowane do aktualnej zdolności do pracy, kwalifikacji zawodowych oraz nie stanowić zagrożenia dla pogorszenia się zdrowia osoby zatrudnionej. Następnie należy zadbać nie tylko o adaptację stanowiska pracy, ale i właściwą organizację samej pracy, jak i nadzór nad jej bezpieczeństwem.

Istnieją dwie możliwości w celu uzyskaniu właściwego stanowiska pracy:

• dobór osób do istniejącego stanowiska
• oraz dostosowanie stanowiska do możliwości osoby niepełnosprawnej.

Poniżej kilka ogólnych wskazówek dotyczących adaptacji stanowiska pracy:

• Dostosowanie środowiska fizycznego, czyli zapewnienie dostępu do budynków, ramp, wind, szerokich korytarzy dla osób poruszających się na wózkach. Regulowane biurka, ergonomiczne krzesła oraz dostosowane oświetlenie to czynniki podnoszące komfort pracy osób z niepełnosprawnościami.
• Technologie pomocnicze obejmują użycie technologii wspomagających, takich jak oprogramowanie do powiększania tekstu dla osób z dysfunkcjami wzroku, urządzenia “pisanie przy użyciu głosu” dla osób z problemami manualnymi czy specjalistyczne klawiatury i myszki dla osób z dysfunkcjami górnych kończyn.
• Modyfikacje zadań i obowiązków na stanowisku pracy, uwzględniające umiejętności i możliwości pracownika niepełnosprawnego, które mogą obejmować: reorganizację czasu pracy, zmianę sekwencji zadań lub adaptację metod pracy.
• Wsparcie interpersonalne zakładające przeszkolenie pracowników firmy w zakresie współpracy z osobami z niepełnosprawnościami oraz promowanie świadomości i tolerancji w miejscu pracy.
• Dostosowanie procedur i polityk, obejmuje stworzenie jasnych i dostępnych procedur dotyczących zarządzania w sytuacjach związanych z niepełnosprawnością w miejscu pracy.
• Indywidualne podejście do inkluzji. Każda niepełnosprawność jest inna, dlatego ważne jest także indywidualne podejście do tematu adaptacji stanowiska pracy, zakładające konsultacje i uwzględniające wskazówki pracownika z niepełnosprawnością oraz - w razie możliwości - ekspertów ds. inkluzji.

Warto mieć także na uwadze, iż pracodawca, który przez okres 36 miesięcy zatrudni osobę niepełnosprawną, zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotną albo poszukująca pracy niepozostająca w zatrudnieniu, może ubiegać się o zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy, zatrudnienia asystenta, pomagającego osobie niepełnosprawnej w pracy oraz refundację kosztów szkoleń i zwrot kosztów rozpoznania przez służby medyczne potrzeb osoby niepełnosprawnej względem pracy.

Maksymalna wysokość pomocy na wyposażenie jednego stanowiska wynosi piętnastokrotność przeciętnego wynagrodzenia. Pomoc tę można przeznaczyć na:

• adaptację pomieszczeń zakładu pracy,
• adaptację lub nabycie urządzeń ułatwiających osobie niepełnosprawnej wykonywanie pracy lub funkcjonowanie w zakładzie pracy,
• zakup i autoryzację oprogramowania na użytek pracowników niepełnosprawnych oraz urządzeń technologii wspomagających lub przystosowanych do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności,
• rozpoznanie przez służby medycyny pracy potrzeb, o których mowa wyżej.