Postulat Organizacji OBPON.org. został zrealizowany. Działalność pracodawców zatrudniających osoby z niepełnosprawnościami – nie tylko na chronionym rynku pracy – zostanie ułatwiona

Mniej formalności przy ubieganiu się o status ZPChr lub ZAZ

28 listopada 2025 r. została opublikowana ustawa z dnia 7 listopada 2025 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2025 r., poz. 1665). Już od 1 stycznia 2026 r. zlikwidowany zostanie obowiązek zapewniania przez zakłady pracy chronionej (ZPChr) i zakłady aktywności zawodowej (ZAZ) doraźnej opieki medycznej dla pracowników. Spełnienie tego warunku przez lata determinowało możliwość uzyskania statusu ZPChr lub ZAZ. Jednakże pracodawcy ci będą musieli zapewnić pracownikom doraźną opiekę medyczną do 31 grudnia 2025 r. (włącznie). Nadal będą musieli zapewniać swoim pracownikom specjalistyczną opiekę medyczną, nawet po 31 grudnia bieżącego roku. Ten wymóg bowiem został utrzymany.

Obecnie jednym z warunków uzyskania statusu ZAZ jest osiąganie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości minimum 70% osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Chodzi tu w szczególności o osoby zaliczone do tych stopni niepełnosprawności, które zostały skierowane do pracy w ZAZ przez powiatowe urzędy pracy.

Ustawodawca przewidział jednak pewne ograniczenia co do wliczania do powyższego wskaźnika osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, ponieważ wlicza się je tylko wtedy, gdy stwierdzono u nich autyzm, upośledzenie umysłowe lub chorobę psychiczną, włącznie z osobami z tym stopniem niepełnosprawności, w stosunku do których rada programowa warsztatu terapii zajęciowej zajęła stanowisko uzasadniające podjęcie zatrudnienia i kontynuowanie rehabilitacji zawodowej w warunkach pracy chronionej. Stan zatrudnienia osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności w ZAZ aktualnie nie może być wyższy niż 35% ogółu zatrudnionych. Jednakże od 1 stycznia 2026 r. przepisy ulegną zmianie, a udział tych osób w stanie zatrudnienia ogółem wzrośnie do maksymalnie 55%.

Ponadto od następnego roku w przypadku, gdy z przyczyn niezależnych od organizatora ZAZ zakład ten nie będzie mógł osiągnąć odpowiedniego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych, a właściwy powiatowy urząd pracy nie będzie mógł skierować do ZAZ takiej liczby osób z niepełnosprawnościami, których zatrudnienie pozwoliłoby ZAZ osiągnąć ten wskaźnik – wojewoda w drodze decyzji administracyjnej będzie mógł zwolnić ZAZ z obowiązku osiągania odpowiedniego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych na okres nieprzekraczający 6 miesięcy. Aktualnie uzyskanie takiego zwolnienia również jest możliwe, ale na okres nie dłuższy niż 3 miesiące.

INF-U tylko na wniosek

Należy podkreślić, że nie wszystkie zmiany wejdą w życie od 1 stycznia 2026 r., gdyż niektóre wejdą w życie od 1 marca 2026 r. Dotyczy to obowiązku wystawiania informacji o kwocie obniżenia wpłat na PFRON (INF-U). Zgodnie z brzmieniem art. 22 ust. 10 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz. U z 2025 r., poz. 913, ze zm.) – dalej: u.r.o.n. obowiązującym do 28 lutego 2026 r., podmiot uprawniony do udzielania ulg we wpłatach na PFRON (sprzedający) ma obowiązek wystawienia INF-U niezwłocznie po:

1. otrzymaniu od nabywcy produkcji lub usługi odwołania oświadczenia o rezygnacji z zamiaru korzystania z prawa do obniżenia wpłat na PFRON, nie później niż do 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przypadał termin płatności za zakup produkcji lub usługi, oraz po terminowym uregulowaniu należności;
2. terminowym uregulowaniu należności (w razie nieotrzymania oświadczenia o rezygnacji z zamiaru korzystania z prawa do obniżenia wpłat na PFRON), do 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przypadał termin płatności za zakup produkcji lub usługi, lub w przypadku niewykonania obowiązku informacyjnego w zakresie przykazania nabywcy produkcji lub usługi (wraz z fakturą za dokonany zakup) informacji o: zasadach nabywania i korzystania z obniżenia wpłat na PFRON, możliwości złożenia oświadczenia o rezygnacji z zamiaru korzystania z prawa do obniżenia tych wpłat, albo o możliwości odwołania takiego oświadczenia

– jednak nie później niż do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przypadał termin płatności za zakup.

Od 1 marca 2026 r. sprzedający nie będzie musiał corocznie informować nabywcy o zasadach nabywania i korzystania z obniżenia wpłat na PFRON oraz o możliwości złożenia oświadczenia o rezygnacji z zamiaru korzystania z tego prawa, bądź o możliwości odwołania takiego oświadczenia. Jeszcze istotniejsze jest to, że sprzedający będzie musiał wystawić INF-U wyłącznie na wniosek nabywcy produkcji lub usługi odpowiednio wytworzonej lub świadczonej przez sprzedającego. Nabywca będzie składał taki wniosek jednorazowo, przy czym będzie mógł wycofać go w każdej chwili.

Powyższe rozwiązania w sposób istotny ułatwią funkcjonowanie pracodawców zatrudniających osoby z niepełnosprawnościami.

Działania OBPON.org przyniosły skutek

Organizacja OBPON.org od wielu lat konsekwentnie wspiera aktywizację zawodową osób z niepełnosprawnościami, służąc pracodawcom zatrudniającym te osoby profesjonalnym i merytorycznym wsparciem. Z zadowoleniem przyjęliśmy wiadomość o podpisaniu nowelizacji u.r.o.n. przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 28 listopada b.r. Tym bardziej że wprowadzenie tych zmian w istotnej mierze wynika z działań podjętych przez Organizację OBPON.org.

Warto przypomnieć, że 9 stycznia 2024 r. zwróciliśmy się do Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców o podjęcie interwencji w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie konieczności zmiany nieprawidłowej interpretacji przepisów u.r.o.n. w zakresie konieczności wystawiania ulg we wpłatach na PFRON dla wszystkich kontrahentów sprzedającego, a nie tylko tych, którzy muszą dokonywać obowiązkowych wpłat na PFRON. Wykładnia przepisów art. 22 ust. 1 u.r.o.n. prezentowana przez Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych zakładała, że obowiązek wystawiania INF-U dotyczy także tych kontrahentów niekorzystających z ulgi, ponieważ nie mają obowiązku dokonywania wpłat na PFRON. Prowadziło to do wniosku, że podmiot udzielający ulg we wpłatach na PFRON, mający kilkuset kontrahentów niekorzystających z tych ulg – w przypadku gdy zapłacą oni terminowo za fakturę dokumentującą nabycie od niego produkcji lub usługi – jest zobowiązany do wyliczenia każdemu z nich kwoty ulgi, wysłania INF-U, umieszczenia informacji o tym w ewidencji wystawionych INF-U i zamieszczenia w sprawozdaniu do PFRON. Obowiązek ten bardzo obciążał pracodawców wystawiających te ulgi. Organizacja OBPON.org zgłaszała postulat ograniczenia obowiązku wystawiania INF-U tylko do nabywców, którzy są zobowiązani do dokonywania wpłat na PFRON. Postulat ten był przedstawiony przez Organizację OBPON.org m.in. w ramach inicjatywy deregulacyjnej „SprawdzaMY”.

Organizacja OBPON.org od wielu lat aktywnie włączała się także w działania zmierzające do likwidacji przepisów uzależniających uzyskanie statusu ZPChr lub ZAZ od zapewnienia pracownikom doraźnej opieki medycznej. Obowiązek ten bowiem przyczynia się do zmniejszenia zainteresowania tworzeniem nowych ZPChr i ZAZ.

Powyższe działania znalazły odzwierciedlenie w zapisach nowelizacji, co pokazuje sprawczość działań OBPON.org.

Uważamy, że powyższe rozwiązania przyczynią się do zwiększenia atrakcyjności działalności gospodarczej prowadzonej przez zakłady pracy chronionej lub zakłady aktywności zawodowej. Zmiany wprowadzone na mocy nowelizacji przepisów u.r.o.n. mają potencjał, by ograniczyć obserwowany od wielu lat spadek zainteresowania przedsiębiorców prowadzeniem ZPChr lub ZAZ.