Późniejsze ujawnienie niepełnosprawności pracownika a efekt zachęty

Efekt zachęty należy wykazać w określony sposób

Wykazanie efektu zachęty związanego z zatrudnieniem osoby z niepełnosprawnością warunkuje możliwość uzyskania dofinansowania wynagrodzenia tej osoby. Jest to zatem kwestia bardzo istotna dla potencjalnych pracodawców takich osób. Nierzadko jednak wykazanie efektu zachęty wiąże się z wieloma nieporozumieniami i wątpliwościami po stronie pracodawców. W szczególności wielu pracodawców nie wie, w którym momencie i jak należy wykazać ten efekt.

Obowiązek wykazania efektu zachęty przez pracodawcę starającego się o dofinansowanie wynagrodzenia niepełnosprawnego pracownika wynika z przepisów art. 26b ust. 4-6 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz. U. z 2025 r., poz. 913, ze zm.) – dalej: u.r.o.n. Zgodnie z tymi przepisami, co do zasady najpierw pracodawca powinien postarać się o wykazanie efektu zachęty poprzez metodę ilościową, polegającą na ustaleniu wzrostu netto stanu zatrudnienia ogółem w miesiącu podjęcia zatrudnienia przez pracownika, na którego pracodawca zamierza uzyskiwać dofinansowanie wynagrodzenia. Wzrost ten powinien nastąpić w stosunku do przeciętnego zatrudnienia ogółem w okresie 12 miesięcy poprzedzających miesiąc podjęcia zatrudnienia przez pracownika z niepełnosprawnością, na którego wykazywany jest efekt zachęty.

Czasami jednak wykazanie tego efektu metodą ilościową nie jest możliwe. W takiej sytuacji pracodawca powinien dążyć do wykazania efektu zachęty metodą jakościową. Jest to dopuszczalne, gdy pracodawca zatrudni nowego pracownika z niepełnosprawnością na stanowisku pracy objętym wakatem po innym pracowniku. Ustawodawca nie wskazał okresu, w jakim powinno nastąpić zatrudnienie niepełnosprawnego pracownika na stanowisku objętym wakatem, ale doprecyzował, że rozwiązanie umowy o pracę z pracownikiem, który zwolnił to stanowisko – przed zatrudnieniem osoby z niepełnosprawnością, na którą ma być wykazany efekt zachęty – powinno nastąpić w jeden z następujących sposobów:

1. bez wypowiedzenia z winy pracownika;
2. za wypowiedzeniem złożonym przez pracownika;
3. na mocy porozumienia stron;
4. w wyniku przejścia pracownika na rentę z tytułu niezdolności do pracy;
5. z upływem czasu, na który umowa o pracę została zawarta;
6. z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania umowa o pracę była zawarta.

Dodatkowo zakres obowiązków pracownika z niepełnosprawnością zatrudnionego na wakującym stanowisku pracy musi być taki sam, jak zakres obowiązków pracownika, który to stanowisko zwolnił. Przeszkodą natomias