Czy wykazanie efektu zachęty wymaga przedstawienia orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność już w momencie zatrudnienia? – analiza wyroku NSA

W celu udzielenia odpowiedzi na powyższe pytania warto odwołać się do stanowiska wyrażonego przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 28 sierpnia 2025 r. (sygn. akt I GSK 890/24, CBOSA). Sąd rozpatrywał skargę kasacyjną Prezesa Zarządu Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 grudnia 2023 r. (sygn. akt V SA/Wa 1256/23).

NSA orzekał w następującym stanie faktycznym: pracodawca zatrudniający osoby z niepełnosprawnością złożył wniosek o dofinansowanie do wynagrodzenia niepełnosprawnej pracownicy. Zgodnie z art. 26c ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz. U. z 2025 r., poz. 913, ze zm.) – dalej: u.r.o.n., PFRON przekazał miesięczne dofinansowania na rachunek bankowy pracodawcy, niemniej jednak w kwocie różnej od kwoty wnioskowanej przez pracodawcę. PFRON poinformował pracodawcę o sposobie ustalenia kwoty dofinansowań. Organ stwierdził, że powyższa różnica wynikała z tego, że jeden z pracowników nie został zatrudniony w warunkach efektu zachęty. PFRON zauważył, że pracownica przedstawiła pracodawcy orzeczenie potwierdzające niepełnosprawność dopiero kilka miesięcy po zatrudnieniu, wobec czego pracodawca nie spełnił jednego z warunków wykazania efektu zachęty, jakim jest świadomość zatrudniania osoby z niepełnosprawnością. Uwzględniając to, Prezes PFRON ustalił wysokość dofinansowania do wynagrodzenia tej pracownicy za wnioskowany okres sprawozdawczy w kwocie 0 zł.

W tym miejscu trzeba wskazać, iż Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych (BON) wyjaśnia, że efekt zachęty na pracownika z niepełnosprawnością może być wykazany, gdy:

1. w chwili zatrudnienia niepełnosprawnego pracownika, pracodawca wiedział, że zatrudnia osobę z niepełnosprawnością;
2. w miesiącu zatrudnienia pracodawca wykazał na pracownika efekt zachęty metodą ilościową lub jakościową;
3. dofinansowanie stanowi konieczną pomoc dla pracodawcy (bez niego pracodawca nie zatrudniłby niepełnosprawnego pracownika), dlatego złożył on wniosek o dofinansowanie w pierwszym możliwym terminie po spełnieniu wszystkich warunków niezbędnych do otrzymania tego dofinansowania.

Decyzja Prezesa PFRON została uchylona przez WS