Odwołanie od decyzji ZUS. Jak zrobić to dobrze?

W jakich sprawach ZUS wydaje decyzje?

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw, które dotyczą w szczególności:

• zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych;
• ustalania płatnika składek;
• przebiegu ubezpieczeń;
• ustalania wymiaru składek i ich poboru, również umarzanie należności z tytułu składek;
• ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych;
• ustalania wymiaru składek na Fundusz Emerytur Pomostowych i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu tych składek;
• wymiaru świadczeń z ubezpieczeń społecznych (art. 83 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, dalej: u.s.u.s.).

ZUS wydaje decyzje także w sprawach spornych, np. w przypadku stwierdzenia czy dana osoba podlega bądź nie obowiązkowi ubezpieczeń społecznych (art. 38 ust. 1 u.s.u.s.). Powyższy katalog spraw ma charakter otwarty. Decyzje te mogą być zaskarżane przez płatnika składek poprzez odwołanie do sądu. Tryb odwoławczy od decyzji Zakładu regulują przepisy u.s.u.s. oraz przepisy ustawy Kodeks postępowania cywilnego z dnia 17 listopada 1964 r., dalej: k.p.c.

Odwołanie do sądu powszechnego

W przypadku decyzji wydawanych przez ZUS w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, które mają charakter wiążący oraz w przypadku niektórych decyzji uznaniowych ZUS-u, takich jak ta odnosząca się do dodatkowej opłaty określonej w art. 24 ust. 1a u.s.u.s. płatnikowi składek przysługuje odwołanie do sądu powszechnego (okręgowego). Odwołanie do sądu płatnik wnosi za pośrednictwem jednostki ZUS-u, która wydała zaskarżoną decyzję, w terminie 1 miesiąca od jej doręczenia.

Odwołanie płatnika zostaje rozpatrzone w sądowym postępowaniu cywilnym. Jest to postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Wniesienie odwołania od decyzji ZUS-u wszczyna zatem postępowanie sądowe. Odwołanie w powyższych sprawach podlega rozpoznaniu w postępowaniu cywilnym, co potwierdza m.in. wyrok Sądu Najwyższego (SN) z dnia 26 kwietnia 2023 r. (sygn. akt. III USK 229/22). Sąd co do zasady jest zobowiązany do oddalenia odwołania albo jego uwzględnienia i zmiany w całości lub w części zaskarżonej decyzji Zakładu oraz orzeczenia co do istoty sprawy.

Do właściwości sądów okręgowych należą sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, wyjątek stanowią sprawy, które rozpatruje sąd rejonowy. Sądy te są właściwe w prawach o:

• zasiłek chorobowy, wyrównawczy, opiekuńczy, macierzyński oraz pogrzebowy;
• świadczenie rehabilitacyjne;
• odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy rolniczej, wypadku w drodze do pracy lub z pracy, wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, wypadku lub choroby zawodowej pozostającej w związku z czynną służbą wojskową albo służbą w Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Biurze Ochrony Rządu, Służbie Ochrony Państwa, Służbie Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej i Służbie Celno-Skarbowej;
• ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności;
• ustalenie poziomu potrzeby wsparcia;
• zwolnienie z opłacania składek – tzw. wakacje kredytowe.

W sprawach dotyczących ubezpieczeń społecznych właściwy jest sąd, w którego obszarze właściwości ma miejsce zamieszkania lub siedzibę strona odwołująca się od decyzji wydanej przez ZUS, jak również występująca z żądaniem w pozostałych sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wymienionych w przepisach k.p.c. Jeśli jednak na tej podstawie nie można ustalić sądu właściwego, właściwy jest sąd, w którego o