Miejsce pracy dla każdego?

Podczas niedawnej konferencji „Forum pracownika i pracodawcy”, która odbyła się w siedzibie SGH, bardzo trafiła do mnie wypowiedź uczestniczki jednego z paneli dyskusyjnych, a mianowicie Emilii Szczukowskiej ze Związku Przedsiębiorców i Pracodawców. A że wypowiedź ta wpasowała się idealnie w zamysł tekstu, który planowałem napisać, pozwolę ją sobie zacytować: – (…) Chyba najlepszą metodą jest tak zwany Universal design. To jest taka koncepcja, która mówi o tym, że zarówno przestrzenie fizyczne, jak i takie przestrzenie organizacyjne powinniśmy projektować w taki sposób, aby osoby ze szczególnymi potrzebami nie miały, tak jakby, dodatkowych udogodnień, natomiast żeby wszyscy pracownicy byli w takim środowisku, że jeżeli te szczególne potrzeby mają, to mogą się w tym środowisku pracy odnaleźć.

No właśnie. Uniwersalne projektowanie zarówno przestrzeni, jak i stosowanych w miejscu pracy procedur: czy to w ogóle możliwe?

W zeszłym roku na łamach Journal of Business Ethics ukazał się artykuł, który jest właśnie próbą odpowiedzi na to pytanie. Chodzi o tekst „Universal Design for the Workplace: Ethical Considerations Regarding the Inclusion of Workers with Disabilities” autorstwa francusko-angielskiej grupy badaczy w składzie Claire Doussard, Emmanuelle Garbe, Jeremy Morales i Julien Billion.

Po co projektować uniwersalnie?

Na to pytanie można odpowiedzieć krótko: żeby wszystkim żyło się lepiej, łatwiej i przyjemniej. W sumie taka odpowiedź też jest uniwersalna, bo pasuje zarówno do przestrzeni publicznej, środków transportu, mieszkań, usług cyfrowych, a także miejsc pracy. Ale w kontekście tych ostatnich Doussard i współpracownicy dostrzegają też dodatkową funkcję. Piszą więc o tym, jak firmy mogą wykorzystać uniwersalne projektowanie do tworzenia bardziej inkluzywnych miejsc pracy. Po pierwsze chodzi o tworzenie uniwersalnych, dostępnych dla każdego przestrzeni roboczych – to oczywiste. Ale po drugie chodzi o to, by pokazać, że firma stawia na inkluzję: na integracyjne środowisko pracy w każdym obszarze, a więc nie tylko przestrzeni, ale i organizacji pracy.

Z jednej strony umożliwiamy więc osobom z niepełnosprawnościami, by czuły się dobrze i mogły swobodnie wykonywać swoje zawodowe obowiązki. Z drugiej strony pokazujemy wszystkim, że w naszej firmie stawia się na realną inkluzję. Nie ma lepszych czy gorszych. Różnicować ludzi możemy jedynie na poziomie wykonywania zawodowych obowiązków i to też nie zawsze, bo przecież pełnosprawni pracownicy też miewają gorsze dni, problemy z koncentracją, z komunikacją itp. Uniwersalne projektowanie daje wszystkim równe szanse na start.

„Miejsce pracy to zorganizowane środowisko, zaprojektowane tak, by umożliwić wykonywanie różnorodnych zadań zawodowych. Obejmuje ono wiele przestrzeni roboczych – dostosowanych do branży, zadań czy ról zawodowych. Projekt przestrzenny i projektanci mają ogromny wpływ na ludzkie zachowania i interakcje – zwłaszcza w kontekście osób z niepełnosprawnościami. Jak pokazują badania, przestr