Kiedy skierować pracownika na badania? Luki w przepisach dotyczących zdrowia psychicznego

Kadry
16 czerwca 2025Monika Łysek

Obecne przepisy dotyczące kierowania pracowników na badania lekarskie nie uwzględniają sytuacji, w których pojawiają się uzasadnione wątpliwości co do stanu zdrowia psychicznego czy nieoczekiwanych zmian w jego zachowaniu. Brakuje także jasnych regulacji, chroniących zarówno bezpieczeństwo zbiorowe, jak i prawa indywidualne pracowników. Coraz częściej mówi się o konieczności zmian legislacyjnych i wypracowania nowych procedur uwzględniających wyzwania współczesnego środowiska pracy.

Garść statystyk ZUS

Z danych ZUS wynika, że w 2024 roku liczba dni absencji chorobowej spowodowanej zaburzeniami psychicznymi i zaburzeniami zachowania wyniosła 30,3 mln, co oznacza wzrost o 16,2 proc. w porównaniu z 2023 rokiem, kiedy odnotowano 26,1 mln takich dni. Najczęstszymi przyczynami absencji były epizod depresyjny (5,9 mln dni) oraz nawracające zaburzenie depresyjne (2,7 mln dni). Łącznie w ubiegłym roku z powodu choroby własnej Polacy spędzili na zwolnieniach 240 mln dni, z czego 12,6 proc. stanowiły nieobecności spowodowane zaburzeniami psychicznymi i zaburzeniami zachowania. Rok wcześniej liczby te wynosiły odpowiednio 237,3 mln dni i 11 proc. Eksperci ostrzegają, że wzrost absencji chorobowej z powodu zaburzeń psychicznych niesie poważne konsekwencje dla rynku pracy i stanowi rosnące wyzwanie dla pracodawców.

Ograniczenia związane z oceną stanu zdrowia pracowników

Badania medycyny pracy, na które pracodawca może skierować pracownika, dzielą się na trzy podstawowe kategorie: badania wstępne dla nowo zatrudnionych, badania okresowe oraz badania kontrolne. Te ostatnie są przeznaczone dla osób, które przebywały na zwolnieniu lekarskim dłużej niż 30 dni, a ich celem jest ocena możliwości powrotu do pracy.

W polskich przepisach nie przewidziano natomiast badań medycyny pracy, gdy zachodzą sytuacje nadzwyczajne. Przykładem tych ostatnich jest zdarzenie, gdy pracodawca ma uzasadnione wątpliwości co do stanu zdrowia pracownika: zarówno w aspekcie psychicznym, jak i fizycznym, np. pogorszenia wzroku w trakcie pracy.

W praktyce pracodawcy starają się radzić sobie w takich sytuacjach, czasami przyspieszając termin badań okresowych. Nie jest to jednak rozwiązanie kompleksowe, ponieważ nie istnieje procedura, która pozwalałaby na uznanie dotychczasowego orzeczenia za nieaktualne w przypadku pojawienia się niepokojących sygnałów, dotyczących zdrowia pracownika w okresie między badaniami. Samo przyspieszenie badań okresowych nie daje gwarancji, że lekarz medycyny pracy będzie znał powód takiej decyzji, a więc nie zawsze może skutecznie ocenić stan zdrowia pracownika.

Obowiązujące przepisy prawa pracy nie dają pracodawcy prawa do samodzielnego podejmowania decyzji o skierowaniu pracownika na specjalistyczne badania, w tym psychiatryczne. Decyzje o konieczności przeprowadzenia dodatkowych konsultacji należą wyłącznie do lekarza medycyny pracy, a pracodawca nie ma możliwości ingerowania w ten proces ani wpływania na jego zakres. Skierowanie na badania profilaktyczne może być wystaw

Porady dla pracodawców osób z niepełnosprawnościami: prawo, kadry, księgowość | Vademecum Wiedzy

Dołącz do nas

Nie masz jeszcze wykupionego dostępu? Zapoznaj się z naszymi pakietami dla Firm

Informacja dotycząca plików cookies

Nasza strona internetowa używa plików cookies w celach statystycznych, reklamowych oraz funkcjonalnych. Dzięki nim możemy indywidualnie dostosować stronę do Twoich potrzeb. Możesz zaakceptować pliki cookies albo wyłączyć je w przeglądarce. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień Twojej przeglądarki oznacza, że pliki cookies będą umieszczane w Twoim urządzeniu końcowym. Pamiętaj, że zawsze możesz zmienić te ustawienia.

W dowolnej chwili możesz wycofać swoją zgodę na przetwarzanie danych, zażądać informacji o zakresie przetwarzanych danych lub zmienić zakres ich przetwarzania. Więcej informacji o przetwarzaniu danych znajdziesz w Polityce Prywatności.