Zdrowie i wellbeing pracowników - analiza raportu

Co i jak bada raport?

Analizowany raport został sporządzony w ramach działalności społeczności Medonet Wellbeing Creators na podstawie danych z badania „Narodowy Test Zdrowia Polaków 2024”, przeprowadzanego od 2020 r. przez portal Medonet. Raport obrazuje, z jakimi wyzwaniami zdrowotnymi mierzą się pracownicy w Polsce oraz jakie są ich codzienne wybory zdrowotne, takie jak dieta, aktywność fizyczna, badania profilaktyczne. Dokument ten wskazuje także obszary, w których pracodawca może odegrać kluczową rolę, poprawiając dobrostan osób zatrudnionych w organizacji. Raport dotyczy osób zatrudnionych na umowę o pracę i samozatrudnionych, a także osób zatrudnionych na podstawie innych umów (umowa zlecenie, umowa o dzieło).

Badanie przeprowadzone zostało na reprezentatywnej grupie internautów. Wyniki badań ważone były przez płeć, wiek, wykształcenie i wielkość zamieszkiwanej miejscowości do struktury polskich internautów w wieku 18 lat i więcej (badania Mediapanel z marca 2023 r.).

Indeks Zdrowia pracowników

Indeks Zdrowia (wskaźnik stworzony na potrzeby Narodowego Testu Zdrowia Polaków) pokazuje, w jakim stopniu odpowiedzi badanego na zadawane pytania oraz deklarowane w nich działania, związane z profilaktyką chorób i zdrowym stylem życia pokrywają się z zaleceniami ekspertów.

Średni Indeks Zdrowia w 2024 r. wyniósł 65,5%, tyle samo wyniósł Indeks Zdrowia dla zatrudnionych na umowę o pracę lub prowadzących własną działalność, natomiast średni Indeks Zdrowia osób zatrudnionych na podstawie innych umów (umowa zlecenie, umowa o dzieło) – 61,8%.

W gronie osób najlepiej dbających o swoje zdrowie (Indeks Zdrowia w przedziale 76-100%) znajduje się 22% osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub prowadzących własną działalność gospodarczą a tylko 16% osób na zatrudnionych na podstawie innych umów.

Średni Indeks Zdrowia, zarówno w grupie osób pracujących, jak i niepracujących, rośnie wraz z wiekiem. Najmniej o swoje zdrowie dba pokolenie Z, nieco lepiej dbają o nie milenialsi, a najlepiej – pokolenie X, czyli tzw. boomersi. W 2023 r. Polacy spędzili na zwolnieniach lekarskich 287 mln dni. Były to zwolnienia z tytułu choroby własnej, jak i z tytułu opieki nad dziećmi czy innymi członkami rodziny. W ciągu całego 2023 r. na zwolnieniu lekarskim chociaż raz przebywało 7,7 mln osób. Przeciętna długość zaświadczenia lekarskiego z powodu choroby własnej wyniosła 10,83 dnia. Problemy zdrowotne, które ograniczają aktywność zawodową pracowników to: choroby zawodowe, choroby przewlekłe, choroby zakaźne i zaburzenia psychiczne.

Która umowa dla pracownika jest „zdrowsza”?

Na podstawie wyników Narodowego Testu Zdrowia Polek i Polaków 2024 można zauważyć znaczące różnice w Indeksie Zdrowia pracowników w zależności od rodzaju zatrudnienia. Średni Indeks Zdrowia zatrudnionych na umowę o pracę lub B2B jest zgodny ze średnią dla Polek i Polaków i wynosi 65,5%. Natomiast u osób zatrudnionych na podstawie innych umów cywilnoprawych (umowa zlecenie, umowa o dzieło) – średni Indeks Zdrowia wynosi 61,8%, czyli jest znacząco niższy.

Takie właśnie różnice mogą wskazywać na nierówności w dostępie świadczeń zdrowotnych i wsparcia oraz edukacji w tym zakresie, które są kluczowe dla osiągania wellbeingu wśród pracowników. Dlatego, ważne jest, aby pracodawcy zwracali uwagę na te dysproporcje i dążyli do zapewnienia takiej samej dostępności benefitów zdrowotnych (pakiety medyczne, wsparcie psychologiczne czy edukacja w obszarze zdrowia) dla wszystkich osób zatrudnionych w firmie, niezależnie od rodzaju zawartej umowy. Zaistniała korelacja między rodzajem umowy a wysokością Indeksu Zdrowia podkreśla potrzebę zrównoważonego podejścia do polityki zatrudniania firm i wsparcia zdrowotnego pracowników.

Aby efektywnie zarządzać różnorodnością w firmie i czerpać z tego wymierne korzyści, należy zapewnić pracownikom bezpieczeństwo psychologiczne oraz wzmacniać poczucie przynależności firmy, zespołów. Umowy cywilnoprawne, ze względu na swój charakter, mogą nie dawać długoterminowego poczucia bezpieczeństwa, przynależności do organizacji czy stabilizacji, także tej finansowej. Wszytko to w efekcie może wpływać na niższy średni Indeks Zdrowia osób zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych.

Osoby zatrudnione na umowę zlecenie czy umowę o dzieło w porównaniu z innymi zatrudnionymi słabiej oceniają swoje zdrowie fizyczne i psychiczne, rzadziej wykonują badania profilaktyczne i przesiewowe, na ogół prowadzą mniej zdrowy tryb życia. Stan ten może wynikać z wieku pracowników – umowy cywilnoprawne częściej zawierają osoby młode, które przykładają mniejszą wagę do swojego stanu zdrowia. Ponadto, taki typ umów nie zapewnia ubezpieczenia zdrowotnego, nie daje bezpieczeństwa zatrudnienia, a to wprost przekłada się na dobrostan pracowników niezależnie od ich wieku.

Żadna z opisanych powyżej grup pracowników nie wchodzi w zakres optymalnego Indeksu Zdrowia (75-100%). Dlatego pracodawcy powinni myśleć o ogólnej poprawie zdrowia pracowników, która przełoży się dłuższe życie w lepszym zdrowiu, co wpłynie pozytywnie nie tylko na życie osobiste, ale także na działania organizacji, wspierając tym samym rozwój gospodarczy oraz odciąży system ochrony zdrowia.

Wiele badań naukowych wskazuje na ogromne i wciąż niedoszacowane koszty absentyzmu (uchylania się od obowiązków) i prezentyzmu (nieefektywnej obecności w pracy np. w czasie choroby) w przedsiębiorstwach. A lepsze zdrowie psychiczne i fizyczne to lepsze samopoczucie zatrudnionych, co przekłada się na poprawę koncentracji, większą kreatywność i ogólne zaangażowanie w pracy.

Poziom edukacji zdrowotnej pracowników

Średnio 37% pracowników ocenia swój poziom zdobytej wiedzy na temat zdrowia dobrze lub bardzo dobrze. Wyraźnie niższym poziomem edukacji charakteryzują się osoby zatrudnione na umowach cywilnoprawych (34%) w porównaniu do zatrudnionych na umowę o pracę bądź samozatrudnionych – 40%. Jednak co czwarty pracujący wskazuje, że poziom edukacji zdrowotnej jest niewystarczający lub niski.

Ponad połowa pracujących Polek i Polaków (52%) ocenia swój stan zdrowia jako dobry lub bardzo dobry, 38% jako przeciętny, 9% – zły, 1% – jako bardzo zły. Zastanawiające jest to, że aż 14% pracowników w wieku 18-24 deklaruje, że ich stan zdrowia fizycznego jest zły. Odsetek osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych, które wskazują na zły (11% vs 8%) lub przeciętny (42% vs 38%) stan zdrowia, jest większy niż w przypadk