Przyszłość pracy bez barier. Rola innowacji społecznych i technologicznych w zatrudnianiu osób z niepełnosprawnościami

Inicjatywa badawcza na rzecz inkluzyjnego rynku pracy

W 2024 r. Politechnika Białostocka, Wydział Inżynierii i Zarządzania oraz Fundacja Platforma Przemysłu Przyszłości podjęły się realizacji projektu badawczego „Perspektywy wdrożenia innowacji społecznych i technologicznych Przemysłu Przyszłości dedykowanych wsparciu zatrudnienia osób niepełnosprawnych w polskich przedsiębiorstwach przetwórstwa przemysłowego”, dofinansowanego ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Jest to projekt tym bardziej interesujący, jeśli weźmie się pod uwagę zmiany demograficzne w naszym kraju. Mimo tego, że ekonomiści i demografowie biją na alarm, to w Polsce osoby z niepełnosprawnościami wciąż pozostają jedną z najbardziej wykluczonych grup na rynku pracy. Tylko co trzecia osoba z tej grupy społecznej jest aktywna zawodowo, w porównaniu do ponad 80% w ogólnej populacji. Luka zatrudnienia między osobami pełnosprawnymi a niepełnosprawnymi wynosi aż 33,9% – to znacznie powyżej unijnej średniej, która wynosi 21,5%. Tymczasem, jak pokazuje raport, przyszłość pracy może i powinna stać się inkluzywna. Warunkiem tego są mądre inwestycje w innowacje społeczne i technologiczne.

Starzenie się społeczeństwa, cyfryzacja i robotyzacja redefiniują potrzeby rynku pracy. Brakuje rąk do pracy, a jednocześnie wiele stanowisk wymaga nowego podejścia do organizacji pracy. W tym kontekście osoby z niepełnosprawnościami jawią się jako niewykorzystany, ale obiecujący potencjał. Kluczowe jest jednak dostosowanie środowiska pracy – zarówno technologicznie, jak i społecznie.

W ramach projektu przeprowadzono m.in. badania jakościowe i foresightowe (metodą delficką) wśród 395 przedsiębiorców z sektora przetwórstwa przemysłowego. Respondenci wskazali szereg przeszkód: od stereotypów społecznych, przez brak dostosowanej infrastruktury i procedur rekrutacyjnych, aż po niedostatek wiedzy i wsparcia technologicznego.

Projekt miał na celu znalezienie i promowanie pomysłów, zarówno społecznych, jak i technologicznych, które mogą pomóc osobom z niepełnosprawnościami znaleźć i utrzymać pracę w zakładach produkcyjnych w Polsce. W tym celu przeprowadzono badania z udziałem trzech kluczowych grup: osób z niepełnosprawnościami, firm produkcyjnych oraz ekspertów zajmujących się nowoczesnymi technologiami i rozwiązaniami społecznymi.

Na podstawie wyników stworzono listę dobrych praktyk oraz przykładów innowacji, które mają największe szanse na poprawę sytuacji zawodowej tej grupy. Projekt wpisuje się w europejską wizję tzw. Przemysłu 5.0., jako nowego podejścia do przemysłu, które oprócz technologii stawia na człowieka, dbałość o środowisko, odpowiedzialność społeczną i odporność na kryzysy. Główne pytanie, na jakie próbowano odpowiedzieć, brzmiało: jak nowe technologie mogą pomóc w zatrudnianiu osób z niepełnosprawnościami w nowoczesnych, zrównoważonych i przyjaznych miejscach pracy? Celem badań było znalezienie pomysłów społecznych i technologicznych, które mogą realnie pomóc osobom z niepełnosprawnościami w pracy. Badacze chcieli też dowiedzieć się, co myślą o tych rozwiązaniach przedsiębiorcy, jak często są one stosowane w firmach i czego oczekują sami pracownicy z niepełnosprawnościami. W raporcie udało się nie tylko o