Zdolność do pracy a głuchota: czy lekarz medycyny pracy może wystawić orzeczenie?

W dniu 18 listopada 2024 r. Stowarzyszenie Polski Instytut Praw Głuchych (SPIPG) wystosowało postulat do Donalda Tuska, Prezesa Rady Ministrów oraz do Łukasza Krasonia, wiceministra rodziny, Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych. Autorzy pisma chcą, aby rząd opracował nowe wytyczne w sprawie orzekania o niepełnosprawności ze wskazaniem symbolu niepełnosprawności 03-L (zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu) wobec osób głuchych, które zostały zaliczone do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Nowe wytyczne miałyby być skierowane do powiatowych zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności (PZON) oraz wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności (WZON). Zmiana ta ma umożliwić przyznawanie wspomnianym osobom świadczenia wspierającego na stałe, po uwzględnieniu oceny funkcjonalności osób głuchych doświadczających barier w komunikowaniu się.

Warto zaznaczyć, że w dniu 2 grudnia 2024 r. SPIPG zwróciło się do Agnieszki Dziemianowicz-Bąk, Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz Izabeli Leszczyny, Minister Zdrowia z pismem zawierającym postulat opracowania nowych wytycznych dla lekarzy medycyny pracy w zakresie orzekania o zdolności do pracy osób głuchych z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności ze wskazaniem symbolu niepełnosprawności 03-L.

SPIPG zwraca uwagę, że w realiach polskiego rynku pracy osoby głuche mają problemy ze znalezieniem zatrudnienia, ponieważ około 80% osób głuchych w Polsce jest nieaktywna zawodowo. Sytuacja taka ma kilka przyczyn, do których zaliczyć trzeba przede wszystkim:

• bariery komunikacyjne,
• stereotypy wśród pracodawców odnośnie zatrudniania osób głuchych,
• nazewnictwo stosowane w zakresie orzekania o niepełnosprawności osób głuchych, czyli np. głuchota,
• niedostosowanie systemu orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności oraz orzekania o zdolności do pracy do wytycznych zawartych w Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. z 2012 r., poz. 1169),
• nieadekwatność orzecznictwa lekarzy medycyny pracy w stosunku do realnych możliwości osób z niepełnosprawnością narządu słuchu,
• brak zapewnienia odpowiednich warunków do rozmowy osoby niepełnosprawnej z lekarzem medycyny pracy, w tym brak dostępu osoby głuchej do tłumacza języka migowego,
• sprzeczność przepisów dotyczących orzekania o niepełnosprawności i o stopniu niepełnosprawności z art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483, ze zm.), i Konwencją o Prawach Osób Niepełnosprawnych.

Według SPIPG poprawie sytuacji osób głuchych na rynku pracy służyć będzie aktualizacja zaleceń dla lekarzy medycyny pracy dotyczących kryteriów zdrowotnych osób głuchych pracujących w określonych warunkach i na określonych stanowiskach pracy, uwzględniająca większy nacisk na kompensację zaburzeń wzroku, a nie słuchu.

Autorzy pisma skierowanego do resortu pracy i resortu zdrowia chcą, aby w stosunku do osób głuchych z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności lekarze medycyny pracy mogli wydawać orzeczenia o zdolności do pracy. Ma to umożliwić tym osobom podejmowanie zatrudnienia w zawodach dotychczas dla nich niedostępnych. Chodzi tu o zawody, których osoby głuche (posiadające orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności) nie mogą wykonywać ze względu na orzeczoną całkowitą niezdolność do pracy, przy czym zawody te w innych krajach są wykonywane przez osoby głuche (oczywiście po uwzględnieniu możliwości i potrzeb kompensacji sensorycznej tych osób).

Pismo z dnia 18 listopada 2024 r., jak i pismo z dnia 2 grudnia 2024 r. przekazano także do wiadomości prof. Marcina Wiącka, Rzecznika Praw Obywatelskich.