Podwyżki dofinansowań coraz bliżej. Kontrole z PFRON też

Procedowany właśnie w Rządowym Centrum Legislacji projekt ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych zakłada 15-procentowy wzrost dofinansowań do pensji pracowników z niepełnosprawnościami. W trakcie zbierania uwag pojawiła się opinia Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorstw, który stwierdził, że proponowane 15% to zdecydowanie za mało. A wszystko dlatego, że od 1 stycznia 2025 roku znów wzrośnie wysokość płacy minimalnej. By dobrze zrozumieć, na czym polega problem, proponuję małą wyprawę w przeszłość.

W styczniu 2023 r. zaczęły obowiązywać następujące kwoty miesięcznych dofinansowań:

• 2 400 zł – na pracownika ze znacznym stopniem niepełnosprawności;
• 1 350 zł – na pracownika z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności;
• 500 zł – na pracownika z lekkim stopniem niepełnosprawności.

W przypadku osób, którym orzeczono chorobę psychiczną (02-P), upośledzenie umysłowe (01-U), całościowe zaburzenia rozwojowe (12-C) lub epilepsję (06-E) oraz niewidomych w stopniu znacznym i umiarkowanym (04-O), kwoty te wzrastają o 1 200 zł, 900 zł lub 600 zł, zależnie od stopnia niepełnosprawności. (Symbole w nawiasach pojawiają się na orzeczeniach i oznaczają tzw. schorzenia specjalne. )

Gdy kwoty te zaczynały obowiązywać, nastąpiła pierwsza z kilku kolejnych podwyżek płacy minimalnej. Jak wynika z badań prowadzonych m.in. na zlecenie PFRON (Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych), zdecydowana większość zatrudnionych osób z niepełnosprawnościami zarabia pensję właśnie w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę lub niewiele więcej. W styczniu 2023 roku tzw. minimalna krajowa wynosiła 3 490 zł brutto. Odpowiadało to 4 204,75 zł kosztów pracodawcy (przy założeniu standardowych obciążeń). Zatem kwoty dofinansowań pokrywały wówczas:

• 57,1% kosztów zatrudnienia osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności;
• 32,1% kosztów zatrudnienia osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności;
• 11,9% kosztów zatrudnienia osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności.

Dla uproszczenia pomijam tu kwestię dopłat do pensji pracowników ze schorzeniami specjalnymi.

Od 1 stycznia 2025 roku pensja minimalna wynosić będzie 4 666 zł brutto. Koszty pracodawcy (przy założeniu standardowych obciążeń) wzrosną do 5 621,60 zł. Jeśli kwoty dofinansowań utrzymywać się będą wówczas na obecnym poziomie, pokryją one:

• 42,9% kosztów zatrudnienia osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności;
• 24% kosztów zatrudnienia osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności;
• 8,9% kosztów zatrudnienia osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności.

A teraz załóżmy, że dofinansowania wzrosną od 1 stycznia 2025 roku o 15%, jak zakłada obecna wersja rządowego projektu. Będzie to zatem:

• 2 760 zł dla znacznego stopnia niepełnosprawności,
• 1 550 zł dla umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
• 575 dla lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Dodatkowo dla schorzeń specjalnych dofinansowanie wzrośnie odpowiednio o 1380zł, 1035zł i 690zł. Dla uproszczenia obliczeń proponuję jednak znowu pominąć dopłaty dla schorzeń specjalnych. Nowe dofinansowania będą więc pokrywać (dla nowej wysokości płacy minimalnej):

• 49,1% kosztów zatrudnienia osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności;
• 27,6% kosztów zatrudnienia osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności;
• 10,2% kosztów zatrudnienia osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności.

Widać więc wyraźnie, że nawet przy podwyżce kwot dofinansowań o proponowane w rządowym projekcie 15%, nie ma szans do powrotu do sytuacji wyjściowej (tej ze stycznia 2023 roku). Pensja minimalna „odjeżdża” nawet większym kwotom dofinansowań, co z pewnością odbije się negatywnie na wskaźnikach zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami: zarówno tym ogólnym (mierzonym przez GUS), jak i w wielu poszczególnych firmach, które obecnie dają pracę pracownikom z orzeczeniem.

I właśnie na to w swojej opinii do projektu zwraca uwagę Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorstw. 15% to zdecydowanie za mało. Miejmy nadzieję, że strona rządowa, a następnie parlamentarzyści zwrócą na to uwagę.

PFRON kontroluje!

Pracodawcy, którzy pobierają dofinansowania do wynagrodzeń pracowników z niepełnosprawnościami, muszą być gotowi na ewentualną kontrolę w tym zakresie. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, Prezes Zarządu PFRON może przeprowadzać kontrole pracodawcy w zakresie miesięcznego dofinansowania, w szczególności dotyczące zgodności ze stanem faktycznym:

• danych zawartych w dokumentach, o których mowa w art. 26c ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych;
• wysokości miesięcznego dofinansowania, w tym kwot i terminów poniesienia miesięcznych kosztów płacy pracowników.

Dokumenty, o których wspomniałem powyżej, to:

• miesięczne informacje o wynagrodzeniach, zatrudnieniu, stopniach i rodzaju niepełnosprawności pracowników niepełnosprawnych;
• wniosek o wypłatę miesięcznego dofinansowania za każdy miesiąc, którego dotyczy postępowanie kontrolne.

Niestety zdarza się czasami, że w wyniku kontroli wychodzą na jaw pewne nieprawidłowości, zwłaszcza dotyczące prowadzenia dokumentacji i innych czysto formalnych kwestii. Skutkuje to koniecznością zwrotu nieprawnie pobranych środków z PFRON. Korzystanie z pomocy publicznej często spotyka się z krytyką, że jest nadmiernie zbiurokratyzowane. I w sumie słusznie zwłaszcza, że przepisy dotyczące zatrudniania osób z niepełnosprawnościami czy orzecznictwa ulegają zmianom. Przykładem choćby wydarzenia ostatnich miesięcy, w ciągu których Ustawa o rehabilitacji była dwukrotnie zmieniana, by uniknąć sytuacji, że 400 tysięcy ludzi straci nagle orzeczenia o niepełnosprawności.

Z resztą zmian w przepisach, o których na pewno powinni wiedzieć pracodawcy korzystający z dofinansowań do wynagrodzeń pracowników z niepełnosprawnościami, jest więcej. Warto być z nimi na bieżąco.

Szkolenie, które przygotuje do kontroli

Kontrola z PFRON w zakresie dofinansowań do wynagrodzeń pracowników z niepełnosprawnościami to zawsze stresujące wydarzenie. Odpowiednie wsparcie w przygotowaniu się do kontroli może ten stres znacznie zredukować. Podczas szkolenia online, które nasza ekspertka prowadzić będzie już 14 listopada, poruszone zostaną wspomniane przeze mnie powyżej kwestie dotyczące planowanych podwyżek dofinansowań, dokumentów potrzebnych do prawidłowego rozliczenia się z PFRON, ale nie tylko.

Przede wszystkim warto wiedzieć, że od października ubiegłego roku obowiązuje nowe rozporządzenie w sprawie trybu i sposobu przeprowadzania kontroli przez organy upoważnione do kontroli na podstawie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Zatem kontrolerzy z PFRON postępować będą według nowych zasad.

Niezmiennie też wracają dylematy dotyczące dokumentów potwierdzających niepełnosprawność pracowników. Jak interpretować orzeczenia różnych organów, szczególnie w przypadku zbiegu ich ważności? No i kwestia jak najbardziej świeża, a więc nowo obowiązujące zasady przedłużania ważności orzeczeń. Jak długo obowiązywać może przedłużane automatycznie orzeczenie, a od kiedy pracodawca będzie musiał brać pod uwagę orzeczenie „ostateczne”? A co w sytuacji, gdy dany pracownik straci na jakiś czas osoby z niepełnosprawnością? Jakie skutki ma to dla pracodawcy w kwestii dofinansowań?

Wróćmy jeszcze na chwilę do tematu kosztów płacy. Kontrolerzy z PFRON również to sprawdzają, a mamy przecież nowe zasady badania terminowości poniesienia kosztów płacy w kontekście składek ZUS. Czy więc na ocenę terminowości kosztów płacy mają wpływ np. przeksięgowania ZUS?

Pytań – jak widać – nasuwa się wiele. Wybrałem z programu szkolenia tylko kilka, żeby oszczędzić Szanownym Czytelnikom ewentualnego bólu głowy. Jeśli mimo wszystko się pojawił – mamy na nie skuteczne lekarstwo.