Woda opada – problemy zostają

Temat powodzi zszedł już z pierwszych stron gazet i internetowych portali. Nie rozpala już tak bardzo wyobraźni i chęci niesienia pomocy. Kiedy indywidualne odruchy serca zamierają, tym bardziej potrzebna staje się pomoc państwa. To wielki test sprawczości państwa jako umowy społecznej, która nakłada na obywateli obowiązki (w postaci choćby płacenia podatków), gwarantując im jednocześnie usługi społeczne, bezpieczeństwo, a w razie kryzysu – odpowiednie wsparcie.

Na jakie wsparcie mogą liczyć więc zakłady pracy chronionej, warsztaty terapii zajęciowej, zakłady aktywności zawodowej, przedsiębiorstwa społeczne, spółdzielnie socjalne, albo po prostu firmy z otwartego rynku pracy, które zatrudniają pracowników z niepełnosprawnościami? Poniżej krótki przegląd przepisów i adresowanych właśnie do nich informacji.

Co wnosi ustawa powodziowa?

3 października Prezydent podpisał tzw. ustawę powodziową. Ustawa z dnia 1 października 2024 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2024, poz. 1473) obejmuje również przepisy adresowane do osób z niepełnosprawnościami prowadzących działalność gospodarczą oraz do pracodawców osób z niepełnosprawnościami. Prowadzący zakłady aktywności zawodowej oraz pracodawcy, którzy posiadają status zakładu pracy chronionej, powinni zwrócić szczególną uwagę na nowe brzmienie art. 11 ust. 2 pkt. 2 zmienianej ustawy:

„2) odtworzenie zniszczonej lub utraconej na skutek powodzi infrastruktury i wyposażenia warsztatów terapii zajęciowej, zakładów aktywności zawodowej, przedsiębiorstw osób niepełnosprawnych prowadzących działalność gospodarczą, placówek służących rehabilitacji społecznej lub zawodowej realizujących zadania na podstawie art. 36 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 44, 858, 1089 i 1165), zwanej dalej „ustawą o rehabilitacji”, oraz wspomaganych społeczności mieszkaniowych finansowanych na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 4 ustawy o rehabilitacji;”,

Podmioty wymienione powyżej mogą więc otrzymać wsparcie ze środków publicznych na cele związane z odtworzeniem zarówno budynków, jak i zniszczonego na skutek powodzi sprzętu. Został też rozszerzony zakres dofinansowania oprocentowania kredytów, do którego uprawnieni są pracodawcy posiadający status ZPChr lub będący przedsiębiorstwami społecznymi. Teraz dofinansowaniem może też zostać objęte oprocentowanie kredytów zaciągniętych na likwidację skutków powodzi w związku z zatrudnianiem i rehabilitacją osób niepełnosprawnych.

W myśl art. 44 ust 1. tej nowej ustawy powodziowej, spółdzielnie socjalne mogą ubiegać się o umorzenie w części lub całości środków przyznanych na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Umorzenie części pożyczki (wraz z odsetkami) jest możliwe, jeżeli członkostwo w spółdzielni trwało krócej niż 12 miesięcy, natomiast umorzenie całości (wraz z odsetkami) – jeżeli członkostwo trwało krócej niż 24 miesiące. Jeżeli miejsca pracy w spółdzielni socjalnej lub przedsiębiorstwie społecznym zostały zniszczone na skutek powodzi, przyznane środki na utworzenie stanowiska pracy lub na finansowanie kosztów płacy mogą zostać umorzone w całości lub w części (oczywiście również wraz z odsetkami).

W celu ubiegania się o umorzenie spłaty powyższych środków spółdzielnia socjalna lub przedsiębiorstwo społeczne musi wystąpić z odpowiednim wnioskiem do starosty. Może też ubiegać się o przyznanie nowych środków na te same cele.

Art. 45 ustawy powodziowej zawiesza terminy związane z przyznaniem środków na prowadzenie działalności gospodarczej w ramach spółdzielni socjalnej lub przedsiębiorstwa społecznego. Chodzi o to, że by uzyskać takie wsparcie, wnioskodawca musiał uprzednio zobowiązać się do nieprzerwanego prowadzenia działalności przez określony czas. Przepis ten uwalnia więc go od konieczności zwrotu środków w związku z niedotrzymaniem tego zobowiązania na skutek powodzi.

Wsparcie dla WTZ i ZAZ

Rzeczniczka prasowa PFRON Matylda Piątkowska poinformowała niedawno, że fundusz będzie nieprzerwanie finansował działalność warsztatów terapii zajęciowej i zakładów aktywności zawodowej na terenach dotkniętych powodzią. Chodzi o powiaty objęte rozporządzeniem w sprawie wprowadzenia stanu klęski żywiołowej na obszarze części województw Polski.

WTZ otrzymują także indywidualne informacje z PFRON, wedle których fundusz odstąpi w związku z zaistniałą sytuacją od rozliczeń wskaźników progów procentowych. Jednostki prowadzące WTZ i organizatorzy ZAZ mogą wnioskować do PFRON o indywidualną pomoc finansową na utrzymanie lub odtworzenie działalności.

Komu i jak pomoże PFRON?

O pomoc ze środków PFRON mogą wnioskować wszyscy poszkodowani na skutek powodzi pracodawcy osób z niepełnosprawnościami, a także indywidualne osoby z niepełnosprawnościami. Jak czytamy w informacji opublikowanej na stronie funduszu, otrzymane środki można przeznaczyć na:

• utrzymanie przez pracodawców zagrożonych likwidacją, na skutek powodzi, miejsc pracy osób z niepełnosprawnością;
• odtworzenie zniszczonej lub utraconej na skutek powodzi infrastruktury i wyposażenia warsztatów terapii zajęciowej, zakładów aktywności zawodowej oraz przedsiębiorstw osób z niepełnosprawnością prowadzących działalność gospodarczą;
• zakup przez osoby z niepełnosprawnością sprzętu rehabilitacyjnego, środków pomocniczych i przedmiotów ortopedycznych utraconych lub zniszczonych na skutek powodzi;
• usunięcie powstałych na skutek powodzi szkód w obrębie zlikwidowanych uprzednio barier technicznych i architektonicznych w związku z indywidualnymi potrzebami osób z niepełnosprawnością (finansowanie remontów, readaptacja oraz zakup sprzętu);
• dofinansowanie do oprocentowania kredytów bankowych zaciągniętych na likwidację skutków powodzi w związku z zatrudnianiem i rehabilitacją osób z niepełnosprawnością.

O pomoc w ramach każdego z powyższych punktów wnioskuje się na innym druku dostępnym na stronie PFRON. Wnioski składać można do 15 września 2025 r. we właściwych miejscowo oddziałach funduszu.

Przy okazji ważna uwaga. Wskazane powyżej cele PFRON dofinansuje tylko do wysokości, która nie może być pokryta z innych środków, a więc przede wszystkim z wypłacanych przez ubezpieczycieli odszkodowań.

Wsparcie jest wypłacane w formie zaliczki (w jednej lub dwóch transzach) dopiero po podpisaniu umowy. Wnioskodawca musi rozliczyć wydatkowanie tych środków za pomocą dowodów księgowych. Jeżeli wnioskodawca nie będzie mógł udowodnić, że wykorzystał całość dofinansowania zgodnie z warunkami umowy – będzie zobowiązany do zwrotu niewykorzystanej części środków.

Przy okazji warto przypomnieć, że osoby z niepełnosprawnościami, które ucierpiały na skutek powodzi, mogą ubiegać się o indywidualną pomoc ze środków PFRON. Odbywa się to w ramach realizacji programu „Pomoc osobom niepełnosprawnym poszkodowanym w wyniku żywiołu lub sytuacji kryzysowych wywołanych chorobami zakaźnymi”. Wnioskować można o wsparcie w dwóch modułach:

• moduł I – jednorazowe świadczenie do 2000 zł na rehabilitację społeczną;
• moduł II – jednorazowe świadczenie w formie rekompensaty poniesionych strat i/lub pokrycie kosztów przeprowadzenia naprawy (sprzętu, urządzenia).

Wnioski o wsparcie składać można we właściwych miejscowo powiatowych centrach pomocy rodzinie.