Konsekwencje przejęcia byłego Zakładu Pracy Chronionej przez spółkę, która nie posiada i nie będzie posiadać statusu ZPChr

Stanowisko PFRON (decyzja w sprawie interpretacji przepisów prawa z dnia 28.06.2024 r, znak: DW.WAK.400.13155.3.2024.RCZ)

1. Czy w przypadku połączenia ze Spółką X jest dopuszczalne przeniesienie na Spółkę Y (Wnioskodawcę) ZFRON oraz niewykorzystanych środków tego funduszu, posiadanych przez Spółkę X? W myśl art. 30 ust. 1 ustawy o rehabilitacji - o przyznaniu statusu zakładu pracy chronionej decyduje wojewoda, wydając decyzję administracyjną potwierdzającą spełnianie przez pracodawcę warunków, o których mowa w art. 28 tej ustawy.

Z kolei zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2023 r. poz.1465 z późn.zm.) pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników.

Z powyższych przepisów wynika, że podmiotem prawnym, któremu przyznaje się status zakładu pracy chronionej jest określony pracodawca, czyli podmiot występujący w przewidzianej prawem formie organizacyjno-prawnej np. spółdzielnia, spółka, fundacja, jak też osoby fizyczne, mający zdolność zatrudniania pracowników, o ile spełnia warunki określone w art. 28 ustawy o rehabilitacji. Gdy pracodawca przestanie spełniać jakikolwiek z warunków wskazanych w ustawie o rehabilitacji, wojewoda wydaje decyzję stwierdzającą utratę statusu zakładu pracy chronionej przez tego konkretnego pracodawcę.

Spółka X i Wnioskodawca są spółkami kapitałowymi. Przepisy KSH umożliwiają spółce kapitałowej połączenie z inną spółką kapitałową. Zgodnie z art. 494 § 1 KSH – spółka przejmująca wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej. Jednocześnie na podstawie art. 494 § 2 KSH - na spółkę przejmującą przechodzą z dniem połączenia w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi, które zostały przyznane spółce przejmowanej, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi inaczej. Na gruncie przytoczonych unormowań odróżnia się zasady sukcesji cywilnoprawnej od zasady ograniczonej sukcesji administracyjnoprawnej. O sukcesji uniwersalnej w zakresie praw i obowiązków cywilnoprawnych stanowi art. 494 § 1 KSH.

Natomiast kwestię sukcesji administracyjnej reguluje art. 494 § 2 KSH. Przepis ten nie formułuje sukcesji administracyjnej w sposób ogólny, ale odwołuje się do przejścia "w szczególności" zezwoleń, koncesji oraz ulg – przyznanych spółce przejmowanej. Oznacza to, że sukcesja ta ma ścisły związek z wydanymi aktami administracyjnymi, przyznającymi spółce przejmowanej w szczególności (czyli przykładowo) zezwolenia, koncesje, ulgi. Specyfika aktów administracyjnoprawnych polega na tym, że najistotniejszy jest element jednostronnego (władczego) określenia praw i obowiązków przez organy władzy publicznej, skierowanego do indywidualnego adresata. Uzasadnia to zakaz pełnej sukcesji administracyjnej. Dlatego też w doktrynie prawa administracyjnego przyjmuje się zakaz sukcesji na płaszczyźnie prawa publicznego. Również w orzecznictwie podkreśla się, że sukcesja administracyjnoprawna jest co do zasady zakazana, a przepis art. 494 § 2 KSH jest wyjątkiem od tej zasady. Akt administracyjny wiąże tak długo, jak długo elementy decydujące o indywidualizacji aktu nie zostaną zmienione. Dlatego też bez wyraźnego przepisu prawa przejście praw i obowiązków administracyjnoprawnych byłoby niedopuszczalne.

Należy przy tym wskazać, że sama sukcesja jest pochodnym sposobem nabycia prawa. Przesłanką nabycia prawa w drodze sukcesji jest zatem istnienie tego prawa u poprzednika. Sukcesja uniwersalna jest natomiast szczególną formą sukcesji, wiąże się bowiem z przejściem ogółu prawa danego podmiotu na jego następcę prawnego - w tym przypadku na spółkę przejmująca wskutek połączenia się dwóch spółek prawa handlowego. W konsekwencji tego, skoro spółka przejmowana nabyła określone prawo - prawo to może przejść na spółkę przejmująca jako jej następcę prawnego o ile przepisy ustawy – w tym przypadku – ustawy o rehabilitacji nie stanowią inaczej.

Po utracie statusu zakładu pracy chronionej Spółka X jako pracodawca, na podstawie art. 33 ust. 7b ustawy o rehabilitacji, nabyła prawo do zachowania ZFRON oraz niewykorzystanych środków tego funduszu. Zgodnie z art. 494 § 2 KSH prawa nabyte przez Spółkę X w zakresie decyzji dotyczących statusu zakładu pracy chronionej oraz zachowanego ZFRON i niewykorzystanych środków tego funduszu - mogą przejść na Wnioskodawcę w drodze sukcesji administracyjnej jako jej następcę prawnego o ile stosowne przepisy ustawy o rehabilitacji nie stanowią inaczej. Przepis art. 33 ust. 7b ustawy o rehabilitacji ma zastosowanie wobec pracodawcy, który utracił status zakładu pracy chronionej i wciąż zatrudnia co najmniej 15 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, a jego wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi przynajmniej 25%. Literalne brzmienie tego przepisu nie zakazuje zatem możliwości sukcesji administracyjnej w sytuacji połączenia się spółek kapitałowych. Jednak aby doszło do takiej sukcesji – Wnioskodawca jako spółka przejmująca musi być pracodawcą, bowiem tylko pracodawca może być adresatem decyzji wojewody odnoszących się do statusu zakładu pracy chronionej, które wcześniej były przyznane Spółce X jako spółce przejmowanej. Wnioskodawca stając się sukcesorem decyzji wojewody przyznającego status zakładu pracy chronionej Spółce X, będzie również uprawniony, by posługiwać się statusem byłego zakładu pracy chronionej. Spełnienie tego wymogu jest koniecznym, ale nie wyłącznym do przej