Pracodawca w obliczu stanu klęski żywiołowej

Czym jest stan klęski żywiołowej

Koło południa, 16 września, rząd na zalanych terenach ogłosił stan klęski żywiołowej. Wprowadzenie stanu klęski daje rządowi specjalne uprawnienia, ale też daje też szansę poszkodowanym na odszkodowanie od państwa i unijną pomoc. Najprawdopodobniej stan klęski żywiołowej nie zostanie wprowadzony na terenie całego kraju, ani nawet na obszarze całych województw dotkniętych powodzią (dolnośląskie, opolskie, śląskie i małopolskie). Rząd może wprowadzić stan klęski żywiołowej w konkretnych powiatach czy nawet gminach.

Artykuł 233. Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej mówiący o zasadach wprowadzenia stanu klęski żywiołowej określa też zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej. Oznacza to, że ustawa określa zakres ograniczeń wolności działalności gospodarczej, osobistej, nienaruszalności mieszkania, wolności poruszania się, prawa do strajku, prawa własności, wolności pracy, prawa do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy czy prawa do wypoczynku. W praktyce rząd może nakazać pracodawcy wysłanie pracowników do pomocy przy powodzi. Możliwe jest także wydanie zakazu zorganizowania strajku czy odstąpienie od określonych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (jeśli takie ograniczenie nie powoduje bezpośredniego narażenia życia lub zdrowia), a także wykonywanie świadczeń osobistych i rzeczowych określonych, w tym np. udzielanie pierwszej pomocy.

W dzisiejszym rozporządzeniu, wprowadzającym stan klęski żywiołowej, znalazło się sporo obostrzeń dotyczących pracodawców. Oto one:

1. zawieszenie działalności określonych przedsiębiorców;
2. nakaz lub zakaz prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju;
3. nakazanie pracodawcy oddelegowania pracowników do dyspozycji organu kierującego działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia;
4. zakaz okresowego podwyższania cen na towary lub usługi określonego rodzaju;
5. nakaz stosowania cen ustalonych na towary lub usługi mające podstawowe znaczenie dla kosztów utrzymania konsumentów;
6. obowiązek poddania się badaniom lekarskim, leczeniu, szczepieniom ochronnym oraz stosowaniu innych środków profilaktycznych i zabiegów, niezbędnych do zwalczania chorób zakaźnych oraz skutków skażeń chemicznych i promieniotwórczych;
7. obowiązek poddania się kwarantannie;
8. obowiązek opróżnienia lub zabezpieczenia lokali mieszkalnych bądź innych pomieszczeń;
9. dokonanie przymusowych rozbiórek i wyburzeń budynków lub innych obiektów budowlanych albo ich części;
10. nakaz lub zakaz przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach;
11. nakaz lub zakaz określonego sposobu przemieszczania się;
12. wykorzystanie, bez zgody właściciela lub innej osoby uprawnionej, nieruchomości i rzeczy ruchomych;
13. zakaz prowadzenia strajku w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach;
14. ograniczenie lub odstąpienie od określonych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, jednakże niepowodującym bezpośredniego narażenia życia lub zdrowia pracownika;
15. wykonywanie świadczeń osobistych i rzeczowych określonych, w tym m.in. udzielanie pierwszej pomocy, wykonywanie określonych prac.

Pracownik nie stawia się w pracy z powodu powodzi

Powódź na pewno nie pozwoliła dotrzeć wielu osobom do pracy. Co w takiej sytuacji może zrobić pracownik, a co pracodawca, by wesprzeć go w tak trudnym momencie?

Zgodnie z ustawą z 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi uregulowano kwestię obecności pracowników w pracy. Jeżeli w związku z powodzią pracownik nie może świadczyć pracy, to jego nieobecność uznaje się za usprawiedliwioną. Za czas takiej nieobecności, która może trwać do dziesięciu dni, pracownik ma prawo do wynagrodzenia według stawki odpowiadającej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę. Pracodawca może przy tym powierzyć mu wykonywanie innej pracy niż zwykle, jeżeli sam ucierpi wskutek powodzi, a nowe zajęcia służą usuwaniu jej skutków u tego pracodawcy.

Rozwiązaniem może być też regulacja zapisana w 2023 roku w Kodeksie pracy. Zgodnie z nią w przypadku niemożności wykonywania pracy z powodu siły wyższej, pracownik ma prawo do zwolnienia od pracy na 2 dni lub 16 godzin z zachowaniem 50 proc. wynagrodzenia. Pracownicy, którzy zostali dotknięci powodzią, mogą skorzystać z takiego zwolnienia. Drugą możliwością jest wzięcie urlopu na żądanie albo opiekę nad dzieckiem. Gdy żłobek, przedszkole lub szkoła zostanie zamknięta, pracownikowi przysługuje prawo do zasiłku opiekuńczego na dziecko do 8 roku życia.

Powódź uniemożliwiła pracę w wielu firmach. Jest to o tyle ważne, że Kodeks pracy zobowiązuje pracodawcę do zapewnienia bezpiecznych warunków pracy. Wiele firm po prostu ogłosiło czas przestoju. W takich okolicznościach pracownik ma prawo do wypłaty wynagrodzenia za czas przestoju, nawet jeśli w tym czasie nie wykonuje pracy.

W przypadku zamknięcia zakładu pracy pracodawca musi pamiętać o obowiązku wypłaty wynagrodzenia oraz możliwych procedurach dotyczących zwolnień. Jeśli firma działa, to w warunkach klęski żywiołowej warto rozważyć wprowadzenie elastycznych godzin pracy.