Dwuinstancyjność orzekania o stopniu niepełnosprawności [część pierwsza]

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności jest dokumentem, który potwierdza, że osoba legitymująca się tym orzeczeniem jest osobą niepełnosprawną. Posiadanie takiego orzeczenia wiąże się z dostępem do świadczeń, ulg i szczególnych uprawnień pracowniczych, takich jak dodatkowa przerwa w pracy, dodatkowy urlop wypoczynkowy, skrócony wymiar czasu pracy, możliwość parkowania w wyznaczonych miejscach itp.

Na gruncie uregulowań art. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2024 r., poz. 44, ze zm.), osobą niepełnosprawną jest osoba legitymująca się:

1. orzeczeniem o jednym z trzech stopni niepełnosprawności (lekkim, umiarkowanym lub znacznym) wydanym przez powiatowy zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności (PZON);
2. orzeczeniem o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, wydanym na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j.: Dz. U. z 2023 r., poz. 1251, ze zm.);
3. orzeczeniem o niepełnosprawności wydanym przed ukończeniem 16. roku życia o niepełnosprawności, wydanym przed ukończeniem 16. roku życia.

Odpowiednio do art. 2 pkt 10 u.r.o.n. przez niepełnosprawność należy rozumieć niepełnosprawności trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy. W dyspozycji art. 3 ust. 1 i art. 4 u.r.o.n. ustawodawca przewiduje, że dla realizacji celów określonych w u.r.o.n. ustala się trzy stopnie niepełnosprawności, a ściślej mówiąc:

• znaczny – do którego zaliczane są osoby z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolne do pracy albo zdolne do pracy wyłącznie w warunkach pracy chronionej i wymagające, w celu realizacji ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji;
• umiarkowany – do którego zaliczane są osoby z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolne do pracy albo zdolne do pracy tylko w warunkach pracy chronionej lub wymagające czasowej lub częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych;
• lekki – do którego zaliczane są osoby o naruszonej sprawności organizmu, przyczyniającej się w sposób istotny do obniżenia zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.

Należy podkreślić, że orzeczenie o stopniu niepełnosprawności jest podstawą do późniejszego przyznania ulg i uprawnień, do których osoba z niepełnosprawnością jest uprawniona na podstawie odrębnych przepisów.

Postępowanie orzecznicze ma na celu ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności. Stopień niepełnosprawności osoby zainteresowanej orzeka się na czas określony lub na stałe. Postępowanie to jest zespołowe i dwuinstancyjne. W myśl art. 6 ust. 1 u.r.o.n., o stopniu niepełnosprawności orzekają powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności lub wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności (WZON). Jeżeli PZON działa w mieście na prawach powiatu może być określany jako miejski zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności (MZON).

Wszelkie wydatki poniesione w związku z tworzeniem i działalnością PZON s