Asystencja osobista: projekt ustawy, zastrzeżenia i pomysły na uzdrowienie sytuacji

Jak to jest obecnie?

Dzięki programom asystencji osobistej wiele osób z niepełnosprawnościami w Polsce może żyć lepiej, pełniej i bardziej samodzielnie. Jednak obecna forma pomocy asystenckiej budzi szereg uzasadnionych wątpliwości.
O części z nich mówił w czerwcu ubiegłego roku prof. Marcin Wiącek, Rzecznik Praw Obywatelskich. W swoim wystąpieniu skierowanym do ówczesnej Minister Rodziny i Polityki Społecznej, Marleny Maląg, podkreślał przede wszystkim problemy wynikające z braku ciągłości wsparcia i nierównych szans w jego otrzymaniu. System oparty na rocznych programach jest według RPO nieefektywny. Problem stanowi też m.in. fakt, że samorządy nie mają obowiązku brania udziału w programach asystencji. W obecnej sytuacji nie ma możliwości stałego zatrudnienia asystentów, w związku z czym mało jest chętnych do świadczenia tego typu usług. Jak wykazała kontrola NIK, ok. 75% umów zawartych z asystentami stanowiły umowy cywilnoprawne.

Projekt Prezydenta

Zgodnie z tym, co czytamy w prezydenckim projekcie ustawy, usługa asystencji osobistej będzie przysługiwać pełnoletniej osobie przebywającej na terytorium Polski, która otrzymała decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia od 70 do100 punktów.
Ustawa (według założeń) ma wejść w życie 1 stycznia 2025 roku. Jako pierwsze z pomocy asystentów będą mogły skorzystać te osoby, których poziom potrzeby wsparcia ustalono na 85-100 punktów. Osoby z niższym wynikiem potrzeby wsparcia (70-84) będą objęte pomocą od 1 stycznia 2027 roku.
W projekcie znalazł się zapis, że usługa asystencji przysługiwać będzie w wymiarze od 40 do 160 godzin miesięcznie. Będzie polegać na udzieleniu indywidualnego wsparcia osobie z niepełnosprawnością w wykonywaniu czynności, których nie może wykonywać na równi z innymi osobami. Pomoc asystenta ma obejmować:

• czynności samoobsługowe,
• utrzymanie higieny osobistej,
• prowadzenie gospodarstwa domowego,
• komunikowanie się z otoczeniem,
• poruszanie się i przemieszczanie,
• podejmowanie aktywności życiowej: społecznej lub zawodowej.

Za realizację usługi odpowiadać ma dany samorząd powiatowy, a dokładniej starosta lub prezydent miasta na prawach powiatu. To on zatrudniać będzie usługodawców i koordynatorów usługi. On też odpowiedzialny będzie za organizację szkoleń dla usługodawców, koordynatorów i korzystających z usługi osób z niepełnosprawnościami.
Projekt ustawy określa dość szeroki katalog usługodawców, a więc podmiotów, które mają zatrudniać asystentów. Mogą to być zarówno starostwa, jak i gminy. Mogą to być też organizacje pozarządowe i centra usług społecznych, a także podmioty, które wygrają stosowny przetarg.

I już tutaj pojawia się pierwsza wątpliwość. Skoro starostwo powiatowe może być jednocześnie realizatorem, jak i usługodawcą, to czy nie występować będą przypadkiem problemy z ocen