Założenia nowej ustawy o aktywności zawodowej

Nowa ustawa o aktywności zawodowej zastąpi obecną ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Zdaniem Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej niezbędne jest wprowadzenie zmian w działaniach urzędów pracy dostosowujących je do zmiennej sytuacji na rynku pracy.

Nieco statystyki

W Polsce wśród osób biernych zawodowo z powodu obowiązków rodzinnych aż 94 stanowiły kobiety, a 56% osoby zamieszkałe na wsi, to potencjalnie niewykorzystane zasoby, które warto włączyć w obszar aktywności zawodowej. Do tego ponad 1,2 mln osób w wieku produkcyjnym była bierna z powodu nauki i uzupełniania kwalifikacji, a ponad milion z powodu choroby i niepełnosprawności, a zatem to również grupy, które chociaż w pewnym zakresie można zaktywizować.

Najważniejsze wyzwania polskiego rynku pracy

Wreszcie dostrzeżono nieefektywność systemu w kwestii rozwiązywania problemów związanych z szeroko pojętym bezrobociem. Dotychczasowy system funkcjonowania urzędów pracy i aktywizacji bezrobotnych nie odpowiada w pełni na potrzeby rynku pracy. Do kluczowych problemów związanych z obecnym funkcjonowaniem urzędów pracy zaliczyć należy:

1. realizację przez urzędy pracy zadań niezwiązanych z aktywizacją zawodową; urzędy pracy w znacznym stopniu zajmują się obsługą osób ubiegających się jedynie o uzyskanie ubezpieczenia zdrowotnego, a nie faktyczne poszukujących pracy,

2. nieefektywne działanie urzędów pracy w zakresie doprowadzenia do zatrudnienia bezrobotnych, którego efektem byłoby utrzymanie takich osób na rynku pracy przez dłuższy czas,

3. niski poziom aktywności zawodowej - w III kwartale 2021 r. 4,2 mln osób w wieku produkcyjnym pozostawało biernymi zawodowo, a w tej grupie 381 tys. osób było biernymi zawodowo z powodu emerytury i aż 851 tys. jako przyczynę nieposzukiwania pracy wskazało obowiązki rodzinne i związane z prowadzeniem domu.

4. niedobór pracowników na rynku pracy - kluczową barierą w rozwoju firm staje się niedobór odpowiednich kandydatów dopracy. W 2021 r. do urzędów pracy zgłoszono niemal 1,4 mln wolnych miejsc pracy i aktywizacji zawodowej, czyli o 1/5 więcej niż w 2020 r. i o 1% więcej niż w 2019 r., tj. przed wybuchem pandemii COVID-19, a równocześnie ponad połowa bezrobotnych długotrwale pozostaje w rejestrach urzędów pracy,

5. niski poziom kształcenia ustawicznego - jak wynika z danych EUROSTATU, uczestnictwo dorosłych Polaków w kształceniu i szkoleniu dorosłych od lat utrzymuje się na niemal dwukrotnie niższym poziomie niż średnia dla krajów UE28 (w 2019 r. wyniosła 10,8%). W 2019 r. odsetek dorosłych Polaków w wieku 25–64 lata uczestniczących w KSD wyniósł 4,8% (zanotowano spadek w stosunku do 2018 r., kiedy było to 5,7%),

6. brak aktywności osób młodych będących poza rynkiem pracy i systemem kształcenia,

7. przygotowanie urzędów pracy na nowe wyzwania związane z przeobrażeniem gospodarki wskutek m.in. pandemii, czy z uwagi na trudną sytuację demograficzną Polski. W tym zakresie szczególnie istotne będzie zapewnienie jak najszerszej oferty szkoleniowej odpowiadającej na wyzwania związane z digitalizacją usług, nowymi technologiami, zielonymi miejscami pracy. Ponadto sytuacja demograficzna powoduje konieczność aktywizacji zawodowej jak najszerszych grup społecznych.

Sytuacja na rynku pracy

Bolączką urzędów pracy, a przez to i całego systemu jest to, że większość zarejestrowanych w urzędach pracy bezrobotnych faktycznie nie jest zainteresowana podjęciem zatrudnienia, a rejestracja zapewnia im dostęp do bezpłatnego korzystania ze świadczeń medycznych, czasami również socjalnych. Potwierdza to utrzymujący się od lat wysoki odsetek osób długotrwale bezrobotnych pozostających w tych reje