Czy depresja może być przyczyną niepełnosprawności?

Depresja stanowi jeden z głównych czynników ryzyka dla niepełnosprawności, z kolei niepełnosprawność jest czynnikiem ryzyka rozwoju depresji. Depresja jednobiegunowa to jedna z najczęstszych przyczyn niepełnosprawności u osób dorosłych. Prawdopodobnie w 2030 roku będzie to najczęściej występujące zaburzenie na świecie. Depresja przez długi czas nie była uznawana za chorobę, a wyłącznie za odczuwalne przez pacjentów obniżenie nastroju w wymiarze subiektywnym.

Co z orzeczeniem o niepełnosprawności?

Należy zwrócić uwagę, że osoby z niepełnosprawnościami napotykają liczne trudności i wyzwania, które mogą prowadzić do zwiększenia ryzyka zachorowania na depresję (nawet trzykrotnie większego niż w odniesieniu do całości populacji). Ryzyko wystąpienia stanów depresyjnych wzrasta w przypadku, gdy niepełnosprawność jest stanem nabytym, a nie wrodzonym. Co więcej, osoby z niepełnosprawnościami nierzadko czują się wykluczone i zmarginalizowane społecznie z uwagi na swoje ograniczenia, czy też zmniejszone możliwości radzenia sobie z codziennymi zadaniami. Funkcjonowanie w poczuciu zależności od innych, których wsparcie często jest konieczne przy wykonywaniu podstawowych czynności (jak np. ubieranie się, mycie czy poruszanie się), znacząco obniża poczucie własnej wartości i kontroli osobistej.

W okresie pandemii COVID-19 o około 9 proc. wzrosła liczba orzeczeń o niepełnosprawności z powodu choroby psychicznej. Przyczyny takiego zjawiska można szukać m.in. w społecznym wyobcowaniu w okresie tzw. lockdownów, duże znaczenie miał także strach przed zarażeniem siebie lub innych osób np. członków rodziny (i wciąż ma – stan zagrożenia epidemicznego jeszcze się nie zakończył). Problem ten dotknął ogółu społeczeństwa, ale w szczególności osób z niepełnosprawnościami. Jak wskazuje Agata Gawska, ekspert rynku pracy, była prezes fundacji Aktywizacja, w sposób istotny wzrosła liczba osób z orzeczeniem wydanym ze względu na epizod depresyjny, wypalenie bądź przepracowanie.

Trzeba zaznaczyć, że w opinii publicznej istnieje wiele nieporozumień i przekłamań dotyczących wydawania orzeczeń o stopniu niepełnosprawności w tym, że np. konkretna choroba uprawnia do określonego stopnia niepełnosprawności: znacznego, umiarkowanego lub lekkiego.

W myśl art. 2 pkt 10 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j.: Dz. U. z 2021 r., poz. 573, ze zm.) – dalej: u.r.o.n. przez niepełnosprawność należy rozumieć trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy.

Niepełnosprawność i status osoby niepełnosprawnej wymagają udokumentowania. Jak wskazuje art. 1 u.r.o.n., osobami niepełnosprawnymi są bowiem osoby legitymujące się:

• orzeczeniem o jednym z trzech stopni niepełnosprawności (lekkim, umiarkowanym lub znacznym) wydanym przez powiatowy zespół