Czym są odpoczynki minimalne?

Każdy pracownik jest uprawniony do dwóch odpoczynków: dobowego oraz tygodniowego. Czas odpoczynku powinien być brany pod uwagę podczas opracowywania rozkładów czasu pracy, zlecania godzin nadliczbowych, świadczenia pracy w dniach wolnych od pracy, dyżurów pracowniczych, a także przy odpracowywaniu nieobecności w pracy.

Minimalny odpoczynek dobowy

Zgodnie z art. 132 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j.: Dz. U. z 2022 r., poz. 1510, ze zm.), pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę ma prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. Przez pojęcie doby pracowniczej należy rozumieć okres 24 godzin z momentem rozpoczęcia pracy przez danego pracownika wskazanym w rozkładzie czasu pracy. Tak więc, jeżeli pracownik rozpoczyna pracę o godzinie 8:00, to w tym momencie rozpoczyna się jego doba pracownicza, która trwa do godziny 8:00 następnego dnia.

Oznacza to, że pracownikowi, w którego przypadku dobowy wymiar czasu pracy wynosi 8 godzin, pracodawca może polecić nie więcej niż 5 godzin nadliczbowych, jeżeli konieczność taka jest motywowana szczególnymi potrzebami pracodawcy. Pracodawca musi bowiem pamiętać o zachowaniu 11-godzinnego odpoczynku dobowego. Z kolei, jeśli pracownik pracuje po 12 godzin na dobę w systemie równoważnym, może przepracować wyłącznie jedną godzinę nadliczbową.

Niemniej jednak, jak wynika z art. 132 § 2 k.p., przepisy dotyczące nieprzerwanego dobowego odpoczynku pracownika nie obejmują:

1. pracowników, którzy zarządzają w imieniu pracodawcy zakładem pracy;
2. sytuacji, w których konieczne jest prowadzenie akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska bądź usunięcia awarii.

- przy czym, w powyższych przypadkach pracownikowi należy się, w okresie rozliczeniowym, równoważny okres odpoczynku.

W zakresie dobowych odpoczynków minimalnych napotkać można także wyjątki. Przykładowo, na podstawie art. 136 § 2 k.p., pracownicy zatrudnieni przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy uprawnieni są, bezpośrednio po każdym okresie wykonywania pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy, do odpoczynku przez czas odpowiadający co najmniej liczbie przepracowanych godzin, niezależnie od nieprzerwanego tygodniowego odpoczynku pracownika.

Innym odstępstwem jest norma prawna zawarta w art. 137 k.p., odpowiednio do której do pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych może być stosowany system równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 24