Dlaczego członkowie rodzin osób z niepełnosprawnościami nie mogą być ich asystentami?

Rzecznik Praw Obywatelskich, prof. Marcin Wiącek, poinformował, że do jego biura spływają skargi dotyczące m.in. dostępności do usług asystenta i realizacji programu „Asystent osobisty osoby niepełnosprawnej” – edycja 2022. RPO zauważył, że nie wszystkie jednostki samorządu terytorialnego decydują się na świadczenie takiego wsparcia. Wskazuje ponadto, że skargi obywateli dotyczą też umożliwienia świadczenia usług asystenta osobistego przez członka rodziny. Osoby te są najbliżej wnioskujących i budzą ich największe zaufanie. Pojawiają się obawy, że wykluczenie członków rodziny z grona kandydatów może znacząco utrudnić bądź nawet uniemożliwić znalezienie osoby, która będzie odpowiadała zapotrzebowaniom i preferencjom osoby z niepełnosprawnością.

Z drugiej strony pojawiają się głosy, że katalog członków rodziny może być później rozszerzany na inne osoby, co finalnie może doprowadzić do pozbawienia wsparcia części zainteresowanych.

Powyższe względy skłoniły RPO do skierowania zapytania do Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, wiceministra rodziny i polityki społecznej Pawła Wdówika, o to z jakich przyczyn członków najbliższej rodziny wykluczono z grona kandydatów na asystentów, a także w jaki sposób ustalono zakres definicji „członka rodziny” na potrzeby programu „Asystent osobisty osoby niepełnosprawnej” – edycja 2022 .

RPO wystąpił też o informację dotyczącą tego, czy przy opracowywaniu programu przeprowadzono analizę zbliżonych rozwiązań w innych państwach europejskich. Wynika to z tego, że w niektórych państwach istnieje ewentualność zaangażowania jako asystenta członka rodziny osoby z niepełnosprawnością albo osoby pozostającej we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą z niepełnosprawnością.

Asystent ma odpowiadać na potrzeby

Adekwatnie do postanowień Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021-2030 (Dz. U. z 2021, poz. 218), osoba z niepełnosprawnością będzie miała zagwarantowany wybór asystenta osobistego wedle swojego uznania przez wskazanie własnego asystenta bądź wybór spośród kilku kandydatów. Osoba z ograniczoną sprawnością organizmu będzie miała też swobodę w zakresie decydowania o tym, gdzie, kiedy oraz w jaki sposób dany asystent będzie realizował swoje usługi. Według zapisów Strategii, tak liczba godzin świadczonego wsparcia , jak i liczba asystentów danej osoby z niepełnosprawnością będzie zależna od potrzeb beneficjenta programu. Pozwoli to na zapewnienie właściwej jakości usług.

W celu wypełnienia powyższych założeń Strategii oraz wymogów Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych z dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. z 2012, poz. 1169), resort rodziny i polityki społecznej wprowadził do programu pn. „Asystent osobisty osoby niepełnosprawnej” – edycja 2022 zapisy pozwalające na zatrudnienie asystentów wskazanych przez uczestników tego programu.

Program ma zapewniać usługę asystenta w wykonywaniu codziennych czynności oraz funkcjonowaniu w życiu s