Rządowy projekt ustawy o asystencji osobistej może przyczynić się do zwiększenia aktywności zawodowej osób z niepełnosprawnościami na rynku pracy

Zgodnie z danymi z Elektronicznego Krajowego Systemu Monitoringu Orzekania o Niepełnosprawności (EKSMOoN) z I kwartału 2024 roku, w Polsce żyje 1 181 563 osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności.

Usługi asystencji osobistej sprowadzają się do zindywidualizowanego wsparcia osoby z niepełnosprawnością w wykonywaniu codziennych czynności, których osoba nie może realizować w sposób równy z osobami w pełni sprawnymi.

Dostęp do usług asystencji osobistej jest bardzo istotny dla umożliwienia osobom wymagającym intensywnego wsparcia (persons with high-support needs) korzystania z prawa do niezależnego życia. Zgodnie z postanowieniami Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021-2030 (Dz. U. z 2021, poz. 218), osoba z niepełnosprawnością powinna mieć zagwarantowany wybór asystenta osobistego przez wskazanie własnego asystenta lub wybór spośród kilku kandydatów, a ponadto swobodę w zakresie decydowania o tym, gdzie, kiedy oraz w jaki sposób dany asystent będzie realizował swoje usługi.

Jednocześnie, projektodawcy zwrócili uwagę, że obowiązujące dotychczas rozwiązania nie zapewniały trwałych i powszechnych warunków realizacji usług asystencji osobistej. Według projektodawców wynika to przede wszystkim z:

• braku ciągłości i powszechności wsparcia asystentów osobistych, realizowanego obecnie przede wszystkim w wymiarze regionalnym, w szczególności w ramach Programu „Asystent Osobisty Osoby Niepełnosprawnej” finansowanego z Funduszu Solidarnościowego;
• realizacji usług asystencji osobistej w trybie konkursowym;
• braku rzeczywistych i stabilnych alternatyw dla umieszczenia osoby z niepełnosprawnością w instytucjach całodobowych, takich jak domy pomocy społecznej, czy zakłady opiekuńczo-lecznicze;
• braku obligatoryjności w zakresie realizacji usług asystencji osobistej przez samorządy;
• niewłaściwego ukierunkowania usług asystencji osobistej;
• braku odpowiedniego poziomu finansowania usług asystencji osobistej;
• niskiego poziomu wynagrodzeń asystentów osobistych oraz ograniczonego wsparcia dla nich.

Zgodnie z projektem UD168, usługi asystencji osobistej będą powszechnie dostępne i zapewniane obligatoryjnie, w związku z czym określony zostanie również katalog odbiorców tego wsparcia, jak też katalog podmiotów realizujących usługi asystencji osobistej i podmiotów zobowiązanych do realizacji zadań ustawowych wiążących się ze świadczeniem tych usług.

Co do zasady, obowiązek realizacji usług asystenckich będzie spoczywał na samorządzie powiatowym, który w tym zakresie będzie działał na wniosek osoby zainteresowanej (użytkownika usług asystencji osobistej). Powiat będzie mógł realizować usługi asystencji osobistej we własnym zakresie lub zlecić realizację tych usług określonemu ustawowo podmiotowi, za którego działalność w tym zakresie będzie odpowiadał powiat. Poza tym usługi asystencji osobistej będą mogły być realizowane przez podmioty pozarządowe (organizacje pozarządowe i spółdzielnie socjalne), działające na rzecz osób z niepełnosprawnościami na danym obszarze. Ponadto, użytkownik usług asystencji osobistej będzie miał możliwość samodzielnego wyznaczenia asystenta osobistego. To użytkownik usług asystenckich będzie decydował o ich formie i